TẠP CHÍ XÃ HỘI

Trong suốt nhiều thập niên, nhựa được ưa chuộng, được coi là nguyên liệu giá rẻ, tiện ích. Thế nhưng, giờ đây, nhựa, nhất là chai nhựa, túi nhựa và bao bì nhựa bọc thực phẩm bị xem là “kẻ thù” của môi trường, dù là môi trường đất hay môi trường nước. Các nhà đấu tranh bảo vệ môi trường và sinh thái xếp nhựa vào “danh sách đen”, vì cho dù là được tiêu hủy hay chôn lấp thì rác thải nhựa đều gây ô nhiễm nặng nề. Từ vài năm nay, có một loại nhựa mới, gọi là “nhựa tự phân hủy sinh học” (biodégradable), được nhiều người coi là “thân thiện” với môi trường, góp phần hạn chế ô nhiễm. Nhưng có đúng là nhựa tự phân hủy sinh học đỡ gây hại hơn so với các loại nhựa thông thường hay không? Theo kết quả một nghiên cứu được công bố ngày 29/04/2019 trên tạp chí Environmental Science and Technology (phiên bản tiếng Anh), một nhóm nhà khoa học thuộc đại học Plymouth của Anh Quốc đã nghiên cứu khả năng phân hủy của nhiều loại túi nhựa khác nhau, từ túi nhựa thông thường, cho tới túi nhựa có thể tự phân hủy sinh học, túi nhựa có thể ủ phân sinh học …., trong các môi trường khác nhau, như môi trường đất, nước biển và không khí. Kết quả là sau 3 năm, không có túi nhựa nào được phân rã hoàn toàn, thậm chí những túi nhựa tự phân hủy sinh học vẫn còn rất chắc chắn. Trong phóng sự phát trên đài France 24 ngày 06/09/2019, giáo sư Richard Thompson, đại học Plymouth, Anh Quốc, đồng tác giả công trình nghiên cứu, cũng cho biết : “Điều cần chú ý là không một loại nào trong số các chất liệu nói trên được phân hủy đủ nhiều trong giai đoạn đó. Loại túi có thể dùng để ủ phân được phân hủy nhanh nhất, nhưng ngay cả khi được vùi trong đất thì loại túi này vẫn còn đó sau 3 năm”. Còn nhà nghiên cứu Imogen Napper, người phụ trách thí nghiệm, cho báo Anh The Guardian biết : “Tôi thực sự rất ngạc nhiên khi thấy sau 3 năm, túi nhựa vẫn còn chắc chắn để đựng đồ. Những chiếc túi tự tiêu hủy sinh học là gây ngạc nhiên nhiều nhất, bởi vì khi chúng được giới thiệu là có đặc tính tự phân hủy sinh học, mọi người sẽ chờ đợi là chúng sẽ được phân rã nhanh hơn các loại túi nhựa thông thường khác”. Tự phân hủy sinh học là có thể tái chế ? Về lý thuyết, mọi thứ đều có thể được phân hủy. Vấn đề chỉ là thời gian. Một chiếc bật lửa nhựa có thể tự tiêu sau 100 năm, tã giấy dùng một lần cho trẻ nhỏ cần 500 năm mới phân hủy xong, một chiếc túi nhựa cũng mất vài thế kỷ mới biến mất khỏi tự nhiên …. Tên gọi “nhựa tự phân hủy sinh học” khiến người tiêu dùng tin rằng các sản phẩm làm từ loại nhựa này có thể tự tiêu nên có thể vứt thoải mái ra môi trường mà không gây ô nhiễm đất, nước. Nhưng nhiều người không biết rằng cần hội tụ 3 điều kiện để loại nhựa đó có thể tự phân hủy sinh học: nhiệt độ, ánh sáng và ô-xy. Tuy nhiên, tại bãi rác, các tiêu chuẩn về ánh sáng và oxy thường không hội tụ đủ do rác bị chất đống hoặc bị lèn chặt. Điều này khiến rác nhựa tự phân hủy sinh học trên thực tế cũng cần rất nhiều thời gian mới có thể được phân hủy tại các bãi chôn lấp rác thải. Nói cách khác, một chiếc túi nhựa được gọi là “tự phân hủy sinh học” trên thực tế chỉ có thể phân rã trong một nơi có thể được kiểm soát chặt chẽ điều kiện nhiệt độ, ánh sáng và ô-xy, chứ không thể vứt bừa bãi ra tự nhiên. Nếu trôi dạt ra sông, biển, chúng sẽ không thể phân hủy. Trả lời đài France Info, nhà khoa học Napper cũng giải thích thêm : “Những chiếc túi mà người ta gọi là tự tiêu hủy sinh học đã được thử nghiệm với những tiêu chuẩn môi trường khác với môi trường thực tế (…) Chúng có thể tự tiêu khi dùng để đựng rác ủ phân sinh học tại nhà máy ủ phân theo cách công nghiệp, ở một nhiệt độ thích hợp và với một số loại vi khuẩn nào đó. Nhưng quý vị không thể thấy chúng tiêu hủy nhanh trong môi trường tự nhiên vì các điều kiện trong đất hay môi trường biển khác với trong các nhà máy ủ phân công nghiệp”. Còn ông Nicolas Garnier, tổng giám đốc Hiệp hội AMORCE của Pháp, chuyên về cung cấp thông tin, chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ các cơ quan và tổ chức cấp địa phương về chuyển đổi năng lượng, quản lý rác thải lưu ý trên đài France 24 : “Tất nhiên, điều mà mọi người không hiểu là tự phân hủy sinh học không có nghĩa là có thể tái chế. Trái lại, nhìn chung tự phân hủy sinh học có nghĩa là không thể tái chế. Hiện nay, mọi người đang nhầm lẫn hai khái niệm này. Trên thực tế, một chiếc túi nhựa tự phân hủy sinh học sẽ phải đem đi tiêu hủy. Chúng ta không thể tái chế chúng. Chúng ta sẽ phải tiêu hủy chúng, hoặc là thiêu đốt trong các nhà máy hoặc lưu giữ trong các trung tâm lưu trữ rác thải. Vì thế, về mặt môi trường, loại túi nhựa tự phân hủy sinh học này vẫn còn gây rất nhiều tranh cãi”. Nhưng túi nhựa tự phân hủy sinh học có gây nguy hiểm cho môi trường hay không ? Laura Chatel, người phụ trách Hiệp hội chống lãng phí Zero Waste, chi nhánh Pháp, giải thích trên đài France 24: “Tôi nghĩ rằng hiện nay, loại nhựa tự phân hủy sinh học đang tạo ra một hình ảnh đẹp, được mọi người nhìn nhận tích cực, và điều này hơi nguy hiểm vì nó có thể khiến mọi người trở nên vô trách nhiệm hơn một chút, bởi vì ai cũng nghĩ rằng nếu đã là chất tự phân hủy sinh học thì có thể, chẳng hạn, vứt giấy ướt vào bồn cầu, để túi đựng hay gói bọc đồ ở bãi biển, trong khi thực tế là chúng không thể tự phân hủy trên bãi biển trong khoảng thời gian rất dài. Giấy ướt mà người dùng vứt vào bồn cầu sau khi sử dụng sẽ gây ra nhiều vấn đề tại trung tâm xử lý, làm sạch nước thải. Theo tôi, điều này rất nguy hiểm bởi vì người tiêu dùng, các công dân tự nhủ là dùng nhựa tự phân hủy sinh học không gây nguy hiểm, trong khi loại nhựa này vẫn là một sản phẩm gây ô nhiễm cho môi trường”. Marketting xanh Nhìn từ một khía cạnh khác, liệu nhựa tự phân hủy sinh học có phải là cách “marketting xanh” của các nhà sản xuất để có được lợi thế cạnh tranh hay không?Đại diệnHiệp hội chống lãng phí Zero Waste, chi nhánh Pháp, khẳng định hiện nay vẫn còn rất nhiều điều không rõ ràng quanh các từ ngữ “tự phân hủy sinh học”: “Quý vị còn có thể thấy các khái niệm nhựa thực vật, nhựa xanh, nhưng tất cả những thứ này, nói chung, với tư cách là người tiêu dùng thì quý vị phải thực sự cảnh giác, đề phòng, bởi vì những từ ngữ đó không nói lên điều gì quan trọng, và thường thì đó là một chiến lược marketing của các doanh nghiệp. Những doanh nghiệp này thậm chí còn không nghĩ xem sản phẩm của họ sẽ thực sự kết thúc vòng đời thế nào. Và thế là khi quý vị đứng trong bếp với một chiếc chai được gọi là chai nhựa từ thực vật, quý vị chắc là sẽ không biết xếp chúng vào loại rác thải nào”. Nhóm nhà nghiên cứu củađại họcPlymouth, Anh Quốc, vẫn còn những nghi vấn về việc các chất được sử dụng để sản xuất ra loại nhựa được cho là tốt với môi trường sinh thái liệu có thực sự vô hại với môi trường hay không. Họ cũng muốn các nhà sản xuất công bố tiêu chuẩn để loại nhựa tự phân hủy sinh học có thể tự tiêu nhanh nhất có thể, cũng như mức độ phân rã nhiều nhất mà chúng ta có thể kỳ vọng. Trong khi chờ đợi những câu trả lời thỏa đáng từ giới nghiên cứu và các nhà sản xuất, đâu là giải pháp bảo vệ môi trường khỏi rác thải nhựa ? Laura Chatel, đại diệnHiệp hội chống lãng phí Zero Waste chi nhánh Pháp, nhấn mạnh: “Lời khuyên mà tôi đưa ra luôn luôn phù hợp cho mọi hoàn cảnh, đó là sản phẩm càng dùng được lâu bền, càng có nhiều khả năng tái sử dụng thì càng tốt cho môi trường. Quý vị có thể tin rằng điều này gần như lúc nào cũng đúng”.

Paris là một trong những thành phố có giá bất động sản cao nhất thế giới. Tuy nhiên, theo một báo cáo mới được Phòng công chứng vùng Paris và Viện Thống Kê Quốc Gia Pháp INSEE công bố vào đầu tháng 09/2019, tính trung bình, giá căn hộ tại thành phố Paris trong quý 2 năm 2019 (tháng 4-5-6) vẫn không ngừng tăng, đạt ngưỡng 10.000 euro/m2. Đắt nhất là căn hộ trong các quận trung tâm như quận 1, 4, 6. Giá căn hộ ở khu phố Odéon, quận 6 thậm chí còn lên đến mức hơn 17.000 euro/m2. Chỉ sau một năm, giá chung cư Paris tăng 6,3%. Còn nếu tính từ năm 2009, giá chung cư đã tăng 57%. Một căn hộ có giá khoảng 2.800 euro/m2 hồi năm 2000 nay có thể đã tăng 248%. Và điều đáng nói là đây mới chỉ là giá trung bình của những căn hộ trong các tòa nhà cũ, chứ không phải giá nhà riêng hay căn hộ trong các khu nhà hiện đại, tiện nghi mới xây. Tính trung bình trong cả nước, nếu 10 năm qua, giá bất động sản tăng 10%, thì tỉ lệ này ở Paris lên tới 60%. Kể cả tại hai thành phố có giá bất động sản cao nhất nước Pháp, chỉ sau Paris, là Bordeaux và Lyon, thì giá căn hộ cũng chỉ bằng chưa đến một nửa giá tại Paris. Mặc dù giá bán căn hộ trong ba tháng quý hai năm 2019 tăng chóng mặt, 10% (quận 6), 13% (quận 8), nhưng số lượng các vụ giao dịch tại thủ đô nước Pháp cũng tăng 10%, đạt mức cao kỷ lục kể từ năm 2017. Điều này cho thấy nhu cầu mua căn hộ ở Paris vẫn rất cao. Theo báo Le Parisien ngày 05/09/2019, trang Meilleurs Agents chuyên đánh giá bất động sản cho biết trong nội thành Paris, số người tìm mua nhà nhiều hơn 26% so với số người rao bán nhà. Cuộc « trốn chạy » khỏi Paris Ai là những người có thể trở thành chủ sở hữu một căn hộ Paris ? Trả lời trên đài truyền hình France 3, một thanh niên nói vui là bây giờ chỉ « trúng số độc đắc » thì mới có cơ may mua được nhà ở Paris. Trên thực tế, theo Meilleurs Agents, với giá nhà như hiện nay, phần lớn dân Paris chỉ có thể mua được căn hộ rộng 22m2, chỉ có 24% dân có đủ khả năng mua căn hộ 36m2. Còn báo Le Monde cho biết theo tính toán của các nhân viên của công ty môi giới ngân hàng Vousfinancier, một hộ gia đình cần có thu nhập 11.000 euro/tháng, cao gấp hàng chục lần mức lương tối thiểu của một người, thì mới có thể vay tiền ngân hàng mua một căn hộ 75m2 trong nội thành Paris. Chính giá bất động sản « cao chót vót » đã khiến giấc mơ sở hữu một căn hộ ngày càng khó thành hiện thực đối với rất nhiều người dân và khiến nhiều hộ gia đình, nhất là các gia đình có con nhỏ, phải chuyển ra ngoại thành hoặc chuyển về các tỉnh thành khác sinh sống, kể cả các gia đình trung lưu. Đó là trường hợp của cô Sigrid. Đều là công chức cao cấp, kiếm được 8.000 euro/tháng, nhưng hai vợ chồng cô vẫn không thể mua được một căn hộ ở Paris. Họ chuyển về ở thành phố Tours - cách Paris hơn 1 tiếng đi tàu, nhưng vẫn đi làm ở Paris. Trả lời phỏng vấn của đài RFI, cô Sigrid chia sẻ : « Đối với tôi, giá căn hộ ở Paris dường như là cao đến mức hoang tưởng, gần bằng giá ở Luân Đôn hay New York, cái giá mà rất ít người, thực sự là rất, rất ít người có thể mua được. Tôi là công chức cao cấp trong một cơ quan Nhà nước. Chồng tôi là công chức cao cấp quản lý doanh nghiệp, nhưng không có tiền chung dành dụm của hai vợ chồng, chúng tôi không thể mua nhà được. Tôi sắp 40 tuổi và đây là đã đến lúc sở hữu một căn hộ phù hợp với chúng tôi, tức là gồm 2 phòng ngủ, một phòng khách riêng và bếp riêng theo đúng nghĩa. Nhưng mua căn hộ ở Paris là điều không thể, ở các thành phố ngoại ô gần Paris thì cũng vậy, chúng tôi cũng không thể mua được. Vì thế, rất nhanh, chúng tôi chuyển về tỉnh, nhưng là nơi có tàu cao tốc TGV chạy đến. Ở đó, chúng tôi mua nhà với giá 2.000 euro/m2, ngôi nhà rộng 230 m2 với 1.000m2 vườn. Bây giờ, một tuần của tôi chia thành hai phần, hai ngày ở nhà và ba ngày đi làm ở Paris. Thời gian đi lại là 2 tiếng buổi sáng và 2 tiếng buổi tối. Đây là sự thay đổi gần như hoàn toàn, nhưng khá dễ chịu ». Những người có lựa chọn như cô Sigrid không phải là hiếm. Nhà xã hội học Jean Viard, giám đốc nghiên cứu hợp tác với Trung tâm nghiên cứu chính trị Cevipof của Trường Khoa Học Chính Trị Sciences Po nói đến « cuộc trốn chạy » khỏi Paris của các gia đình. Theo chuyên gia Viard, nhiều người đến Paris để học hành và bắt đầu cuộc sống lứa đôi. Khi cuộc sống ổn định và con cái chào đời, nhiều công chức quyết định rời thủ đô vì họ không có đủ tiền để thuê hay mua một căn hộ tiện nghi. Nếu phải chọn, họ muốn chuyển ra ngoại thành hay về tỉnh sống và hàng ngày đi tầu đến Paris làm việc hơn là phải thay đổi chỗ làm. Đối với nhà xã hội học Jean Viard, Paris không phải là thành phố mà các cặp đôi có con có thể dễ dàng trụ lại được. Nếu như trước đây, các gia đình thường lựa chọn vùng ngoại ô Paris, thì nay các thành phố lớn ở tỉnh lại được ưa chuộng nhiều hơn, nhất là các thành phố chỉ cách Paris một vài giờ tàu, như Rennes, Nantes, Bordeaux, Lille : các thành phố này ngày càng trở nên hấp dẫn hơn đối với dân thủ đô do ngày càng có nhiều dịch vụ, đời sống văn hóa và chất lượng cuộc sống đều được cải thiện hơn nhiều so với ngoại ô Paris. Nguyên nhân và hệ lụy Tại sao giá bất động sản tại Paris lại tăng chóng mặt đến như vậy ?Trả lời đài France Info ngày 05/09/2019, nhà xã hội học Jean Viard, giám đốc nghiên cứu hợp tác với Trung tâm nghiên cứu chính trị Cevipof của Trường Khoa Học Chính Trị Sciences Po gọi Paris là thành phố của các quan chức có thu nhập cao, Paris đã trở thành một thành phố của thế giới chứ không còn là thành phố của nước Pháp, với nhiều tổ chức, cơ quan, doanh nghiệp quốc tế lớn, những vị trí được trả lương rất cao. Những quan chức cao cấp, những người có thu nhập « khủng » đang dần thay thế tầng lớp bình dân và trung lưu ở Paris. Nhìn rộng ra, phần nào đó là do quỹ đất để Paris xây dựng thêm nhà ở mới là rất ít. Trong khi đó, những mạng lưới cho thuê căn hộ du lịch trực tuyến như Airbnb lại bùng nổ quá nhanh, gián tiếp thu hẹp quỹ nhà ở của người dân và đẩy giá nhà càng cao. Airbnb đã trở thành « kẻ thù không đội trời chung », không chỉ của giới kinh doanh khách sạn ở Paris, mà cả của chính quyền thành phố. Đó là chưa kể đến việc Paris ngày càng thu hút giới đầu tư nước ngoài giàu có, mua nhà tại Paris làm chỗ ở thứ hai, chỉ để thi thoảng đến ở, thời gian còn lại là « khóa cửa, để không ». Từ năm 1999 đến năm 2016, số chỗ ở kiểu này đã tăng 58%, hiện chiếm 8% quỹ nhà ở của thành phố. Vậy, chính quyền Paris có giải pháp gì để hạn chế tình trạng khan hiếm chỗ ở và giá chung cư tăng quá nhanh ? Dân biểu Ian Brossart, trợ lý thị trưởng Paris, chuyên trách các vấn đề về nhà ở, phát biểu trên đài RFI : « Tôi nghĩ rằng cần phải xóa bỏ những hiện tượng đang gây hại cho chúng ta, nhất là việc ngày càng có nhiều căn hộ là chỗ ở thứ hai, tức là những căn hộ mà người chủ chỉ ở vài tuần mỗi năm, những chủ nhà này là người nước ngoài giàu có. Tôi muốn là chúng tôi có thể áp mức thuế nhà cao hơn đối với các căn hộ là chỗ ở thứ hai bởi vì sự phát triển của kiểu chỗ ở này ảnh hưởng đến các tầng lớp trung lưu ở Paris. Chúng tôi đề xuất với Nhà nước như vậy. Tại Paris, hiện giờ có 100.000 căn hộ không có người ở, tức là 100.000 căn hộ để trống hoàn toàn. Chúng tôi cũng muốn là có thể trưng dụng một số căn hộ kiểu này để có chỗ ở cho người dân Paris. Nhưng rất tiếc là quyền trưng dụng lại thuộc về tỉnh trưởng. Vì thế, chúng tôi đề nghị là quyền trưng dụng nhà phải được giao cho chính quyền thành phố để chúng tôi có thể sử dụng các căn hộ đó. Cá nhân tôi thì tôi muốn có giai đoạn phân quyền mới, tức là Nhà nước trao cho chính quyền thành phố phương tiện để giải quyết các vấn đề này ». Việc giá nhà Paris bị đẩy lên quá cao cũng đã gây ra nhiều hệ quả về mặt xã hội. Hàng năm, có khoảng 10.000-12.000 người rời bỏ thành phố. Paris đang đối mặt với vấn đề « suy thoái dân cư », kéo theo đó là tình trạng « xói mòn bản sắc văn hóa ». Vấn đề nhà ở Paris sẽ là một trong những chủ đề quan trọng trong chương trình tranh cử của các ứng viên cho chức đô trưởng Paris dự kiến diễn ra vào tháng 03/2020. Trong khi chờ đợi, các chuyên gia bất động sản dự báo giá căn hộ ở Paris sẽ tiếp tục tăng 6% trong 12 tháng tới đây.

Xây chùa để kinh doanh Phật. Dựng tượng Phật để móc tiền dân. Tham nhũng tâm linh. « Du lịch sinh thái – tâm linh » hay du lịch phá sinh thái – phá tâm linh ?... Tệ nạn nhân danh xây chùa hay công trình tôn giáo, tín ngưỡng, để phá rừng, xây các khu « du lịch tâm linh » hay « sinh thái - tâm linh » đã trở thành một vấn đề nhức nhối tại Việt Nam từ nhiều năm nay. Đầu tháng 6/2019 vừa qua, tại Quốc Hội Việt Nam (1), nhiều đại biểu đã lên tiếng chất vấn lãnh đạo các bộ ngành trực tiếp liên quan (bộ Xây Dựng, bộ Văn Hóa – Thể Thao – Du Lịch, bộ Nội Vụ, bộ Tài Nguyên – Môi Trường) về những khuất tất của các « siêu dự án du lịch » gắn mác « tâm linh » (2), trong đó có những dự án nhân danh xây Chùa để phá rừng. Về vấn đề nói trên, trong Tạp chí Xã Hội tuần này, RFI đặt câu hỏi với thượng tọa Thích Đồng Bổn, Viện Nghiên Cứu Phật Học Việt Nam, luật sư Đặng Đình Mạnh (TP HCM) và nhà báo Võ Văn Tạo (Nha Trang). *** Rừng Tam Đảo : Phụ Nữ Sài Gòn phanh phui đường dây dự án Tháng 9/2019, công luận Việt Nam xôn xao với loạt phóng sự của báo Phụ Nữ thành phố HCM về chiến dịch thôn tính vườn Quốc gia Tam Đảo của tập đoàn Sun Group. « Sun Group, Địa Ngục Tự và ma trận chiếm lĩnh rừng quốc gia Tam Đảo » và « Sun Group - “ông trời” không từ trên cao » là các bài viết gây chấn động. Nhân vật trung tâm trong loạt phóng sự là nhà sư Thích Thanh Toàn, trụ trì chùa Nga Hoàng, Tam Đảo (tỉnh Vĩnh Phúc). Sư Toàn, bị tố gạ tình phóng viên, hiện thời đã bị Giáo hội Phật giáo thi hành kỷ luật nội bộ. Nhưng điều chủ yếu của loạt phóng sự của Phụ Nữ Sài Gòn, là thông qua sư Thích Thanh Toàn, làm hiện rõ một đường dây ngầm đằng sau một dự án xây dựng khu du lịch, trong đó ngôi chùa cổ trong rừng sâu mang tên Địa Ngục, được coi là phần lõi của dự án « Tam Đảo II », với đầu tư ước tính 25.000 tỉ đồng. Dự án, nếu được thực hiện, có thể dẫn đến việc hủy hoại hàng trăm hecta khu rừng Quốc gia Tam Đảo. Trong các cuộc nói chuyện với phóng viên báo Phụ nữ TP HCM, sư Toàn khuyến khích nhà báo – trong vai của nhà đầu tư – đầu tư vào dự án Tam Đảo II, bởi đây là « một dự án lớn nhất, sang nhất, đắt nhất và lãi nhất ». Điều mà sư Thích Thanh Toàn đưa ra để thuyết phục là mối quan hệ đặc biệt của ông với một phó chủ tịch tập đoàn Sun Group. Theo nhà sư, lãnh đạo Sun Group hứa hẹn sẽ đưa 300 tỉ đồng để xây lại khu chùa Địa Ngục. Nhà sư dặn giữ kín vì đây là điều « pháp luật không cho phép », nhưng tin tưởng dự án sẽ được hợp thức hóa. Báo Phụ Nữ TP HCM khẳng định là loạt bài này « cho thấy mối quan hệ của những “liên minh ma quỷ”, ràng buộc lẫn nhau giữa nhà sư - chùa giả - doanh nghiệp - quyền lực đen. Còn có cả sự liên kết trục lợi từ niềm tin tín ngưỡng, làm lung lay giá trị văn hóa tâm linh, xúc phạm nặng nề đến người chân tu và Giáo hội Phật Giáo Việt Nam ». Sun Group – tức Công ty Cổ phần Tập đoàn Mặt trời - được đánh là giá tập đoàn kinh tế tư nhân hùng mạnh hàng đầu tại Việt Nam. Trong vấn đề xây Chùa tại các vùng rừng núi, Sun Group đặc biệt nổi tiếng với các dự án như quần thể chùa trên đỉnh núi Fansipan (được mệnh danh là nóc nhà Đông Dương) hay khu du lịch nghỉ dưỡng núi Bà Nà, được mệnh danh là « châu Âu thu nhỏ » trên đỉnh núi, cách Đà Nẵng khoảng 30 km. Quần thể Chùa trên Fansipan được nhiều người ca ngợi như « kỳ công » của « kiến trúc tâm linh », khu Bà Nà là « nam châm hút khách du lịch ». Nhưng không kể khía cạnh tôn giáo, văn hóa tín ngưỡng, các dự án này cũng bị lên án gay gắt, vì gây tổn thất hết sức nghiêm trọng cho rừng quốc gia Hoàng Liên Sơn và khu bảo tồn thiên nhiên Bà Nà –Núi Chúa. Nhiều dự án « du lịch sinh thái – tâm linh » bị lên án hoặc đình chỉ Các dự án « du lịch sinh thái - tâm linh » không chỉ có tập đoàn Sun Group chủ trì. Gần đây, báo chí Việt Nam nói nhiều đến dự án « khu du lịch tâm linh thiền Trúc Lâm - Quảng Nam » hay còn gọi là chùa « Ba Vàng Quảng Nam » (từng làm lễ động thổ giữa rừng phòng hộ) quy mô 200 ha, tổng kinh phí 1.000 tỷ đồng. Đầu tháng 4/2019, tỉnh Quảng Nam thông báo đã đình chỉ dự án do phía đầu tư không đáp ứng yêu cầu của tỉnh. Điều được báo chí đặc biệt chú ý là sự hiện diện của đại đức Thích Trúc Thái Minh, trụ trì chùa Ba Vàng (tỉnh Quảng Ninh) (3), đứng ra nhận tiền hàng tỷ đồng ủng hộ từ nhiều tổ chức, cá nhân trong buổi lễ động thổ, và mối quan hệ không rõ ràng giữa vị sư này với lãnh đạo công ty thực hiện dự án. Một điểm nóng khác là dự án khu « du lịch tâm linh » có tên « Cửu Long Sơn Tự » tại tỉnh Khánh Hòa, rộng hơn 500 hecta, với quần thể chùa, gian hàng trưng bày vật phẩm liên quan đến Phật Giáo, trên đỉnh cao nhất của núi Chín Khúc, có kế hoạch dựng một bức tượng Phật cao 153 m. Theo một số điều tra của báo chí, dự án đang được tiến hành đã băm nát núi Chín Khúc. Theo một đại diện của công ty, dự án này hoàn toàn chưa có « đánh giá tác động môi trường », một khâu bắt buộc với các dự án xây dựng lớn tại Việt Nam. Không có đánh giá tác động về môi trường cũng là tình trạng chung của nhiều dự án du lịch mang danh sinh thái – tâm linh khác. Trong những tháng gần đây, chính quyền địa phương một số nơi đã đình chỉ các dự án kiểu này, như dự án Cái Tráp (Hải Phòng), dự án hồ Núi Cốc (Thái Nguyên) (do tập đoàn Xuân Trường là chủ đầu tư). Trả lời RFI, luật sư Đặng Đình Mạnh nhận định về tệ nạn mượn danh xây Chùa để làm các dự án du lịch : « Trước tiên phải nói là các dự án xây dựng những khu ‘‘du lịch tâm linh’’, phát lộ nhiều năm trở lại đây, thì thực ra chẳng có gì là tâm linh cả đâu. Đó thuần túy là những dự án du lịch, mà mục tiêu của nó là lợi nhuận. Có điều nó được khoác lên tấm áo tâm linh, ví dụ như chùa chiền, đền miếu. Chẳng qua cái này là các phương tiện để cho những người làm kinh doanh đạt được mục đích lợi nhuận cao hơn mà thôi, và đạt được cả sự dễ dãi (từ phía chính quyền) trong việc (cấp phép) xây dựng công trình. Như chúng ta biết, người Á Đông, nhất là người Việt Nam ta, và nhất là người ở phía bắc, thường là rất xem nặng giá trị về tâm linh, tín ngưỡng, và vì vậy họ sẽ dễ dàng chấp nhận các công trình xây dựng, được khoác lên tấm áo tâm linh. Ở đây rõ ràng đã có sự nhập nhằng giữa một công trình, dự án thuần túy kinh doanh và dự án về tâm linh, tín ngưỡng. Luật pháp Việt Nam hoàn toàn có sự thiếu sót khi đã không có quy định rạch ròi : Kinh doanh là kinh doanh, tâm linh là tâm linh. Và nếu xây chùa là thuần túy là chùa. Xây chùa không thể đặt vấn đề là kinh doanh thu lợi nhuận trong đó. Chuyện đã xảy ra rồi. Trong thời gian trước mắt, tôi nghĩ rằng, chắc là cơ quan lập pháp Việt Nam, phải tính đến đặt một khung pháp lý, có liên quan đến tín ngưỡng. Nếu là tín ngưỡng thuần túy, thì chỉ được phép tín ngưỡng mà thôi (4) ». Giáo hội Phật Giáo : Nạn nhân hay đồng lõa ? Về phía Giáo hội Phật Giáo, nhiều sư tăng khẳng định những tiêu cực trong các « dự án du lịch tâm linh » là có, nhưng những đóng góp cho môi trường của Giáo hội mới là điều cơ bản. Sau đây là nhận định của thượng tọa Thích Đồng Bổn, phó viện trưởng Viện Nghiên Cứu Phật Học Việt Nam. Nhấn mạnh đến tình trạng xã hội Việt Nam hiện nay quá chú trọng đến mặt kinh tế, nên tình trạng môi trường bị tàn phá nặng nề, ông nhận xét : « Sự góp phần trước hết của Phật Giáo là hiện nay Giáo hội đã ra văn bản phải bảo vệ môi trường. Chỉ trồng rừng thôi, không đốn rừng. Đối với tăng ni chúng tôi khuyến khích tái tạo rừng. Hiện nay việc mua đất, trồng rẫy, trồng rừng bảo vệ cây cối… số lượng tăng ni đăng ký giữ rừng rất nhiều. Chùa thì phải trồng cây cổ thụ. Trồng cây gây rừng, đó là điều hiện nay Phật Giáo đang làm nhiều nhất ở Việt Nam ». Đọc thêm : Bảo vệ môi sinh : Trồng rừng mới không phải là ‘‘phép mầu’’ ! Nhà báo Võ Văn Tạo, người nhiều năm chú ý đến vấn đề môi trường, cho biết suy nghĩ của ông (nhà báo Võ Văn Tạo sống tại Nha Trang, cách không xa dự án xây Chùa trên đỉnh núi Chín Khúc) : « Xung quanh hoạt động chiếm công thổ, để làm chùa, làm du lịch ‘‘tâm linh - sinh thái’’, hốt bạc của dân chúng, lợi dụng mê tín, dị đoan của người dân, còn một điểm gây tác hại rất ghê gớm đối với môi trường, thiên nhiên. Chúng ta đều biết rừng đầu nguồn, rừng đặc dụng, tác dụng của nó đối với cuộc sống con người. Nó giữ nước, giảm bớt lũ quét. Những năm gần đây, mùa mưa, liên tục khắp từ Bắc đến Nam, đều có những vụ lũ quét gây chết người, ít thì vài nhân mạng, nhiều vài chục, thậm chí có những vụ hàng trăm nhân mạng do lũ lụt, nguyên nhân ai cũng thấy là do rừng bị tàn phá. Ngay Nha Trang của chúng tôi là một thành phố hiền hòa, êm đềm hàng mấy thế kỷ nay, được tiếng là như thế. Năm ngoái cũng có một trận mưa kéo dài, gây ra lũ quét, làm 21 người thiệt mạng, ngay tại thành phố Nha Trang. Gần đây, đài truyền hình Công an Nhân dân, cũng như VTV, cũng làm những phóng sự về lãnh đạo của tỉnh Khánh Hòa tiêu cực và làm lơ cho những doanh nghiệp chiếm núi Chín Khúc, để làm những dự án xây chùa, du lịch sinh thái trên đỉnh núi. Họ chụp những hình đỉnh núi bị cạo trọc ». Không có Giáo hội, không đủ thủ tục xây cơ sở tôn giáo mới Về quan hệ các dự án du lịch mang tên tâm linh với Giáo hội Phật Giáo, thượng tọa Thích Đồng Bổn nhấn mạnh là Giáo hội Phật Giáo chỉ đóng vai trò tiếp nhận các công trình tôn giáo từ phía chủ đầu tư, sau khi chùa chiền đã được bên đầu tư hoàn chỉnh và bàn giao, đúng theo quy định của luật pháp: « Một ngôi chùa xây nên làm lợi cho rất nhiều, nhưng có cái sự người ta ghét, nhất là những người không phải tôn giáo. Thứ hai là vì quyền lợi, nơi này được, nơi khác không được, thì bắt đầu có cạnh tranh, có điều tiếng. Bên Phật Giáo, chúng tôi thấy những gì mà các đại gia họ làm tốt, làm đúng, mà có giấy phép đầy đủ của Nhà nước, thì (Giáo hội) Phật Giáo mới đồng ý cử người về trụ trì. Chứ thực ra, Phật Giáo không đứng ra. Tức là họ xây văn hóa tâm linh, rồi họ mới mời Phật Giáo vào ». Ngược lại, về phần mình, luật sư Đặng Đình Mạnh lưu ý việc Giáo hội Phật Giáo (nhất là ở cấp địa phương) đã tham gia ngay từ đầu vào dự án, với việc có ý kiến để hồ sơ xây dựng công trình tôn giáo được chính quyền chấp thuận: « Những nhà kinh doanh, thay vì họ xin phép làm một công trình kinh doanh, thì họ lại xây dựng một công trình họ cho là thuần túy về tín ngưỡng. Đương nhiên là phải có sự đồng ý của Giáo hội Phật Giáo Việt Nam tại địa phương (5). Theo chỗ chúng tôi được biết, xin được sự chấp thuận của Giáo hội Phật Giáo không quá khó đâu. Thực ra, khi xây dựng họ phải có sự đồng ý trước (của Giáo hội), chứ không phải xong rồi mới đặt sự đã rồi với Giáo hội đâu. Chúng ta biết là sự đồng ý của Giáo hội rất là đơn giản. Họ sẽ chấp nhận ngay thôi. Đương nhiên là mình cũng hiểu là để đạt được sự chấp nhận dễ dãi của họ, thì chắc chắn người đầu tư cũng phải có khoản ngoại giao tế, như thế nào đó để Giáo hội Phật Giáo đồng ý (để được) cấp giấy phép đầu tư (6) ». *** Tại Việt Nam trong những năm gần đây, phong trào xây dựng đền to, chùa lớn tại những nơi danh thắng, rừng xanh núi đỏ, được coi là cơ hội tốt giúp cho việc hợp thức hóa nhiều dự án lấy đất công mang danh « du lịch tâm linh » để xây cất các công trình vui chơi, giải trí, nghỉ dưỡng (trong đó các công trình được mệnh danh « tôn giáo » là một bộ phận) nhằm thu hút du khách, thu về các khoản lời lãi khổng lồ. Một bộ phận trong công luận Việt Nam lo ngại quy mô của hiện tượng buôn thần, bán thánh phục vụ cho lợi ích của một số tập đoàn, quan chức - bất chấp việc thiên nhiên bị tàn phá - lan rộng trong giới sư tăng và đã bành trướng đến mức sâu rộng, khó lòng cứu vãn. Lòng tham - sân - si của con người hủy hoại môi trường. Muốn cứu môi trường, nên làm theo lời răn của Đức Phật, trong đó trước tiên là cần gạt bỏ bớt tham - sân - si. Trên đây là suy nghĩ của không ít sư tăng trong Giáo hội Phật Giáo Việt Nam. Thế nhưng vấn đề là bên cạnh vai trò của bộ máy chính quyền, của hệ thống pháp lý, chính bản thân Giáo hội Phật Giáo cũng đang bị tố cáo đã có phần trách nhiệm không nhỏ trong việc hoặc thụ động, hoặc tiếp tay, để cho tệ nạn nhân danh xây Chùa để phá rừng, dưới nhiều hình thức khác nhau, hoành hành từ nhiều năm nay. RFI xin chân thành cảm ơn thượng tọa Thích Đồng Bổn, luật sư Đặng Đình Mạnh và nhà báo Võ Văn Tạo.   Hình minh họa của bài : Đỉnh núi Chín Khúc (Nha Trang) bị san phẳng để xây dựng quần thể « du lịch tâm linh » Cửu Long Sơn Tự, với nhiều « chùa chiền ». @ Ảnh chụp màn hình/báo Giao thông   Ghi chú 1- Xem thêm bài « ''Siêu dự án'' chùa chiền: Trục lợi từ các công trình tâm linh », Nguoihanoi.com, 18/06/2019. 2 - Trả lời chất vấn tại Quốc Hội, bộ trưởng bộ Văn Hóa – Thể Thao – Du lịch Nguyễn Ngọc Thiện xác nhận, về mặt chính thức, không tồn tại loại hình « du lịch tâm linh » riêng biệt, « việc thương mại hóa các công trình tâm linh và lợi dụng tâm linh để thương mại hóa và thu lợi bất chính, thực hiện để thu lợi, thực hiện các hành vi mê tín dị đoan, đó là hành vi vi phạm pháp luật » (Dân Trí, ngày 06/06/2019). Ngược với bộ Văn Hóa, bộ trưởng bộ Xây Dựng Phạm Hồng Hà khẳng định có tồn tại « khu du lịch tâm linh, được điều chỉnh ở các luật về đất đai, tín ngưỡng tôn giáo, di sản văn hóa, xây dựng, đầu tư, luật quy hoạch, pháp luật về bảo vệ môi trường và phát triển rừng » (VOV.VN, 05/06/2019). 3 - Đại đức Thích Trúc Thái Minh là người vừa bị Giáo hội Phật Giáo Việt Nam cách mọi chức vụ hồi đầu năm nay, do tổ chức thuyết giảng « vong báo oán » và tổ chức nghi lễ « thỉnh vong », cúng « oan gia trái chủ », trái với giáo lý nhà Phật. Ngôi chùa Ba Vàng mới xây (tại một khu rừng đồi), do ông trụ trì, được ghi nhận là có chánh điện lập kỷ lục « lớn nhất Đông Dương ». 4, 5 - Luật Tôn Giáo, Tín Ngưỡng Việt Nam (điều 58) và Luật Xây Dựng Việt Nam (điều 95, khoản 4) quy định rõ : Các công trình tôn giáo mới chỉ được cấp phép xây dựng khi có văn bản chấp thuận của cơ quan quản lý tôn giáo (thuộc ban Tôn Giáo Chính Phủ - bộ Nội Vụ), « về tính cần thiết và quy mô của công trình ». Mà để được chuẩn y, ắt hẳn hồ sơ này phải có ý kiến từ phía Giáo hội Phật Giáo (địa phương hoặc trung ương). Hiện tại dường như chưa có giải trình từ phía ban Tôn Giáo Chính Phủ về những nghi ngờ về các khuất tất trong vấn đề này, về nguy cơ các công trình tôn giáo bị « thương mại hóa » . 6 - Trả lời chất vấn tại Quốc Hội, bộ trưởng Nội Vụ Lê Vĩnh Tân cho biết: « Theo quy định của pháp luật Việt Nam và Hiến chương của Giáo hội Phật Giáo Việt Nam thì không có kinh doanh chùa. Thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo, bộ Nội Vụ chưa phát hiện hành vi kinh doanh chùa để trục lợi (từ phía các quan chức) » (Thanh Niên, ngày 06/06/2019).

83% dân số Pháp có kết nối mạng internet, 42% sử dụng mạng xã hội Facebook. Pháp có 66 triệu dân nhưng có tới 72 triệu điện thoại di động đang được sử dụng. Tuy nhiên, theo hiệp hội Astrée - chuyên giúp đỡ những người có hoàn cảnh sống tách biệt - ẩn sau những con số nói trên là một vấn đề xã hội cần được lưu ý : tình trạng nhiều người Pháp rất ít gặp gỡ, giao tiếp với gia đình, người quen, bạn bè. Theo một nghiên cứu mới được Viện Thống Kê Quốc Gia Pháp INSEE công bố hôm 03/09/2019, tổng cộng 23% số người được hỏi cho biết họ hiếm khi liên lạc với gia đình, người quen. INSEE dùng từ « người sống tách biệt » để chỉ nhưng người trên 16 tuổi, chỉ gặp gỡ hoặc liên lạc với các thành viên trong gia đình (trừ người đang chung sống), người quen, bạn bè tối đa 1 lần/tháng. Thực ra, đây là kết quả khảo sát được thực hiện hồi năm 2015 đối với 21.000 người, nhưng giờ mới được công bố. Trước đó, INSEE đã hai lần có những nghiên cứu tương tự, hồi năm 2006 và 2011. Sau ba đợt khảo sát, các chuyên gia kết luận tỉ lệ người sống tách biệt tại Pháp, từ năm 2006 đến năm 2015, vẫn giữ ở mức ổn định. Trả lời phỏng vấn của RFI Việt ngữ ngày 10/09/2019, chuyên gia thống kê Stéphane Legleye, đồng tác giả nghiên cứu của INSEE giải thích : “Có ba kiểu sống tách biệt. Mọi người có các mối quan hệ gia đình và với những người quen biết xung quanh. Cụm từ “người quen biết xung quanh” ở đây là chỉ bạn bè, nhưng cũng bao gồm cả đồng nghiệp, hàng xóm. Có những người sống tách biệt với cả gia đình và người quen biết xung quanh: tỉ lệ này là 3%. 13% thì chỉ sống tách biệt với người quen biết xung quanh. Còn số người chỉ sống tách biệt khỏi gia đình là 7%. Tổng cộng, những người hiếm khi liên hệ hoặc với gia đình, hoặc người quen, hoặc với cả hai chiếm 23% số người được hỏi. Nói tóm lại, chúng tôi thấy là tỉ lệ người sống tách biệt ít biến động theo thời gian, trong 6 năm qua. Các câu hỏi khảo sát về tần suất trong các mối quan hệ xã hội được đưa vào các cuộc điều tra cứ 3 năm 1 lần. Quả thực là trong 9 năm qua, từ năm 2006 đến năm 2015 thì tỉ lệ trên không tăng nhiều, thậm chí là tỉ lệ người sống tách biệt nhất (tách biệt với cả gia đình và người quen biết xung quanh) còn giảm một chút, từ 4% xuống còn 3%. Tỉ lệ những người hiếm khi liên lạc gặp gỡ với người quen biết xung quanh giảm từ 17% xuống còn 13%. Trên thực tế thì những biến động trên có liên quan đến sự phát triển của các phương tiện giao tiếp điện tử từ xa. Theo các cuộc khảo sát năm 2006 và 2015 thì tỉ lệ người dân Pháp gặp gỡ nhau trực tiếp vẫn giữ ở mức gần như nhau. Trái lại, tỉ lệ giao tiếp từ xa qua các phương tiện liên lạc điện tử lại tăng. Cũng nhờ thế mà tỉ lệ người sống hoàn toàn tách biệt đã giảm. Tuy nhiên, mặc dù các phương tiện giao tiếp từ xa ngày trở nên phổ thông, nhưng vẫn còn nhiều người sống tách biệt ”. Nhưng người dễ rơi vào cảnh sống tách biệt Những người sống tách biệt với gia đình và xã hội, họ là ai ? Nhà thống kê Stéphane Legleye cho biết thêm : “Vâng, đúng là tỉ lệ những người cho biết hiếm khi gặp mặt trực tiếp hay liên lạc từ xa với gia đình hoặc người quen, bạn bè, tức là dưới 1 lần mỗi tháng, không hề thấp. Đó thường là những người trung niên, trình độ bằng cấp thấp, hay những người có công việc không thật ổn định. Nhìn chung là những người dễ bị tổn thương về mặt xã hội thường có xu hướng gặp gỡ hoặc liên hệ với mọi người xung quanh ít hơn so với những người khác. Mọi cuộc điều tra của chúng tôi đều cho thấy điều đó. Có những người rất dễ tiếp xúc và nhiều mối quan hệ giao tiếp. Trái lại, một số người khác thì lại sống tách biệt hơn với thế giới xung quanh. Có nhiều lý do: có thể là do tính cách của họ, hoặc do họ có ít hay nhiều cơ hội, may mắn, rồi thì phải kể đến tính chất công việc, yếu tố gia đình, giáo dục, nơi sinh sống, chẳng hạn như ở thành phố lớn hay thị trấn nhỏ … Yếu tố cơ hội, may mắn có nghĩa là, chẳng hạn, có những người tại nơi làm việc có nhiều điều kiện thuận lợi để nói chuyện, giao tiếp, trao đổi với các đồng nghiệp. Nhờ thế, họ có nhiều cơ may để kết thân với đồng nghiệp, phát triển mối quan hệ bạn bè hay giúp đỡ qua lại lẫn nhau. Đó chính là những cơ hội may mắn để mở rộng mạng lưới quan hệ xã hội. Nhiều người khác thì lại rơi vào những hoàn cảnh khiến họ phải sống tách biệt, chẳng hạn họ sống tại những thị trấn nhỏ xa xôi, hẻo lánh. Vì thế mà họ không dễ có cơ hội đi gặp gỡ người thân trong gia đình hay các đồng nghiệp, đại khái là như vậy”. Liệu sự bùng nổ của các phương tiện thông tin liên lạc hiện đại thời công nghệ số như mạng xã hội, vidéo, thư điện tử … có giúp cho mọi người dễ dàng liên hệ với thế giới xung quanh hay không ? Theo tiến sĩStéphane Legleye thì không hoàn toàn như vậy : “Không, có những điều có thể diễn ra tự nhiên do các yếu tố như phương thức giáo dục họ được hưởng, nơi chốn học hành và phát triển, cũng như các cơ hội xã hội mà họ có. Ai có may mắn được sống ở nơi có quan hệ xã hội phát triển hay được học hành thì có nhiều cơ hội gặp gỡ những người khác và có nhiều kiểu mạng lưới quan hệ xã hội, giữa bạn bè nhưng cũng về cả công việc hay về văn hóa. Người có ít cơ hội đi chơi đây đó thì cũng có ít mối quan hệ xã hội. Người có không thạo sử dụng các phương tiện giao tiếp điện tử hiện đại, ở đây tôi không đơn thuần nói đến việc chỉ dùng điện thoại để gọi điện mà tôi nói đến mạng internet, thì cũng không thể giao tiếp qua các mạng xã hội. Vì thế, họ sẽ thấy cách biệt với những người khác. Chúng tôi ghi nhận một điều hoàn toàn cổ điển : địa vị xã hội của một người càng cao thì người đó càng có quan hệ xã hội rộng, trình độ học vấn và thu nhập càng cao thì quan hệ xã hội cũng càng rộng”. So sánh với các nước láng giềng châu Âu Nhìn rộng ra châu Âu, tỉ lệ sống tách biệt của người dân Pháp so với các nước láng giềng thì thế nào ? Theo báo Le Figaro ngày 05/09/2019, một khảo sát tại châu Âu hồi năm 2014 cho thấy Pháp vẫn là một trong những nước có tỉ lệ ít người sống tách biệt thấp. Tại Pháp, 12% số người trưởng thành được hỏi cho biết hàng tháng chỉ gặp gỡ người thân nhiều nhất một lần, so với tỉ lệ trung bình 18% tại châu Âu. Chuyên gia thống kê Stéphane Legleye giải thích rõ hơn : “Phân tích mà Viện Thống Kê Quốc Gia Pháp INSEE công bố dựa vào kết quả một cuộc điều tra lớn quy mô quốc gia. Cũng có cuộc điều tra tương tự ở quy mô châu Âu nhưng họ không đề cập đến vấn đề sự tách biệt xã hội. Trái lại, có một cuộc điều tra xã hội mang tên “Cuộc điều tra xã hội châu Âu” quy mô nhỏ hơn nhưng được tiến hành đều đặn về quan hệ giao du trong xã hội và mức độ tách biệt trong quan hệ xã hội. Đúng là nước Pháp là một trong số các nước mà tỉ lệ người sống tách biệt với xã hội thấp hơn tỉ lệ trung bình ở châu Âu. Ngoài Pháp ra thì Tây Ban Nha, Thụy Điển, Phần Lan và Hà Lan cũng là những nước có tỉ lệ người cho biết họ sống tách biệt là tương đối thấp so với các nước khác. Các quốc gia có tỉ lệ thấp nhất là Hà Lan, Đan Mạch, Thụy Điển và Bồ Đào Nha : dưới 12%. Sau đó là đến nhóm các nước gồm Pháp, Tây Ban Nha, Phần Lan, Áo, Croitia : 12-15%. Tiếp theo là Anh, Đức, Ba Lan, Ý …: 15-23%. Rồi đến Ireland : 23-31%. Tại Ukraina và các nước vùng Baltic, tỉ lệ này là trên 31%.” Sống tách biệt và cảm giác cô đơn Xin lưu ý là INSEE phân biệt người sống tách biệt và những người có cảm giác cô đơn. Trên thực tế, 2/3 số người được hỏi cho biết phần lớn thời gian họ cảm thấy cô đơn cho dù họ không phải những người sống cách biệt, vẫn thường xuyên gặp gỡ liên lạc với gia đình và người quen, bạn bè. Lối sống tách biệt với xã hội có hệ quả tiêu cực tới cuộc sống của mọi người hay không ? Về vấn đề này, ôngStéphane Legleye khẳng định: “Vâng, tất nhiên là lối sống tách biệt thì làm tăng cảm giác cô độc, mặc dù cảm giác cô đơn, đơn độc thì không hoàn toàn là do sống tách biệt với xã hội tạo nên. Có những người vẫn thường xuyên gặp gỡ gia đình, bạn bè nhưng họ vẫn thấy cô đơn. Cuộc khảo sát cho chúng tôi thấy điều đó. Nhưng mà dẫu sao thì việc ít duy trì quan hệ dù là với gia đình hay với người quen biết đều khiến người ta dễ có nguy cơ cảm thấy cô đơn. Điều này có nghĩa là họ thường xuống tinh thần và nhìn chung là sức khỏe tinh thần bị suy kém đi, ảnh hưởng tới sức khỏe … Tuy nhiên, quan hệ nhân - quả cũng không hoàn toàn là theo hướng như trên. Cũng có thể là nhiều người vì ốm đau, bệnh tật mà giảm bớt các mối quan hệ xã hội, bởi vì việc duy trì các mối giao tiếp trở nên phức tạp hơn đối với họ. Nhìn chung, điều này có nghĩa là lối sống tách biệt và sức khỏe thể chất, tinh thần có tác động qua lại lẫn nhau theo cả hai chiều. Và khi những người này sống tách biệt khỏi các mối quan hệ xã hội, họ sẽ ít nhận được sự giúp đỡ từ gia đình, người thân quen, bạn bè trong trường hợp cần thiết”. Để giúp đỡ những người sống tách biệt với gia đình và xã hội, tại Pháp có những hiệp hội, tổ chức chuyên giúp đỡ những người này. Chẳng hạn hiệp hội Anh Em Của Người Nghèo - Petits Frères des Pauvres hay hiệp hội Astrée. Astrée được thành lập hồi năm 1987, cho đến nay đã hỗ trợ được tổng cộng 40.000 người, trong số đó 73% là phụ nữ, độ tuổi trung bình của những người được giúp đỡ là 49 tuổi. Hiệp hội có 500 tình nguyện viên, hoạt động tại 12 thành phố như Paris, Lille, Bordeaux, Toulouse, Lyon …, với kinh phí hoạt động 500.000 euro mỗi năm và hiện đang hỗ trợ 700 người. Ngoài ra, với sự bùng nổ của công nghệ số, hiện có nhiều ứng dụng được tạo ra để giúp những người sống tách biệt, đặc biệt là người cao tuổi sống xa con cháu, có nhiều cơ hội liên lạc với con cháu hơn, dưới nhiều cách thức khác nhau, giúp các cụ già bớt cảm giác cô đơn. Theo một nghiên cứu hồi của tổ chức Fondation de France, 27% số người cao tuổi tại Pháp sống một mình năm 2014, so với tỉ lệ 16% hồi năm 2010. Bưu điện Pháp, trong bối cảnh ngành bưu chính gặp nhiều khó khăn, đã mở rộng phạm vi hoạt động sang nhiều lĩnh vực, trong đó có dịch vụ hỗ trợ các gia đình thăm nom cha mẹ già yếu ở xa với mức phí 19,90 -94,40 euro/tháng. Tuy nhiên, hiệp hội Anh Em Của Người Nghèo - Petits Frères des Pauvres cho rằng dịch vụ này chỉ hỗ trợ được những người có con cái và có điều kiện kinh tế khá giả. Còn những người khó khăn thực sự vẫn đang bị gạt ra bên lề ...

Ngày 15/04/2019, một đám cháy dữ dội bùng lên thiêu rụi một phần nhà thờ Đức Bà Paris, một kiệt tác kiến trúc gothique thời Trung Cổ, khiến nhiều người sững sờ, bàng hoàng. Suốt 4 tháng qua, thảm họa vẫn được báo chí nhắc tới dưới nhiều góc độ khác nhau, gần đây nhất là về việc khu vực quanh Nhà Thờ Đức Bà bị nhiễm độc chì nặng. Thực ra, không phải cho tới bây giờ, vài tháng sau vụ hỏa hoạn, thì nguy cơ ngộ độc chì mới được nhắc tới. Trên thực tế, ngay từ ngày 19/04/2019, chỉ 4 ngày sau thảm họa Notre Dame de Paris, tổ chức phi chính phủ Robin des bois - Hiệp Sĩ Rừng Xanh, chuyên nghiên cứu về ô nhiễm đất, nhất là ô nhiễm chì và hidrocarbure, đã đánh giá là khoảng 400 tấn chì từ chóp nhọn hình mũi tên cao 93m và phần mái nhà thờ bị đổ sụp đã biến kiệt tác kiến trúc gothique thời Trung Cổ thành nơi bị nhiễm độc nặng, mức độ độc hại nghiêm trọng không kém gì tại một khu công nghiệp hoang phế. Nguy cơ đối với sức khỏe Bà Annie Thébaud-Mony, chuyên gia về y tế cộng đồng, giám đốc nghiên cứu của INSERM, Việnnghiên cứu về Sức khỏe và Y khoa Quốc gia của Pháp, là người đã gióng hồi chuông báo động về công tác kiểm soát tình trạng ô nhiễm chì của chính quyền thành phố Paris và vùng Ile de France (Paris và vùng phụ cận). Trả lời phỏng vấn của RFI Việt ngữ, chuyên gia Annie Thébaud-Mony giải thích : « Mức độ ô nhiễm chì quanh Nhà Thờ Đức Bà Paris là vô cùng cao, bởi vì chỉ trong có vài giờ, do vụ hỏa hoạn, lượng chì trên phần mái và mũi tên nhà thờ đã biến thành bụi mịn bám vào mặt đất hoặc cuộn lên theo cột khói rồi bị gió cuốn đi. Trên thực tế, nếu chúng ta so sánh với lượng bụi chì tại Pháp hàng năm, thì khối lượng khoảng 400 tấn bụi chì phát ra từ đám cháy nhà thờ cao gấp 4 lần lượng bụi chì trên cả nước Pháp trong vòng 1 năm ». Vậy chì độc hại như thế nào ? Chuyên gia về y tế cộng đồngAnnie Thébaud-Mony phát biểu tóm tắt : « Về nguy cơ nhiễm độc chì, trên thực tế, trước tiên chì là một chất có thể gây ngộ độc thần kinh cực mạnh, tức là đó là một chất độc hại đối với hệ tế bào thần kinh. Cũng chính vì thế mà nó đặc biệt nguy hiểm cho hệ thần kinh của trẻ em vốn còn đang phát triển. Nhiễm độc chì cũng vô cùng nguy hiểm cho hệ thần kinh của người trưởng thành, tùy theo mức độ tiếp xúc ít hay nhiều, thậm chí có thể khiến một người bị nhũn não hay các chứng bệnh tương tự. Người ta còn gọi chì là một chất độc cho cơ quan sinh sản, tức là chì cũng có thể tác động tới cơ quan sinh sản, cho dù chỉ với một lượng rất nhỏ. Chì cũng độc hại cho hệ tim mạch, thận, vì chì được đào thải qua thận. Và cuối cùng, chì đã được chứng minh là chất có thể gây bệnh ung thư ». Báo Le Monde, ngày 19/07/2019, trích dẫn bà Bathé Touillier, chủ tịch Hiệp hội các nạn nhân bị ngộ độc chì tại Pháp, theo đó có thể phải mất nhiều năm chì mới được đào thải ra khỏi máu. Theo Việnnghiên cứu về Sức khỏe và Y khoa Quốc gia của Pháp, nhiễm độc chì sẽ làm suy giảm khả năng tăng trưởng, thính lực, chỉ số thông minh, nếu nghiêm trọng hơn, sẽ gây thiếu máu, cao huyết áp, suy thận … Còn tổ chức Y Tế Thế Giới thì nhấn mạnh nhiễm độc chì sẽ dẫn đến những hậu quả không thể khắc phục về hệ miễn dịch và làm nạn nhân rối loạn hành vi. Nồng độ chì cao gấp nhiều lần ngưỡng cho phép Theo tổ chức Hiệp Sĩ Rừng Xanh, nguy cơ nhiễm độc chì không chỉ xảy ra tại chính nhà thờ Đức Bà Paris, mà còn đè nặng lên cả đảo Ile de la Cité, nơi nhà thờ tọa lạc và cả sông Seine, vốn chảy sát cạnh Notre Dame de Paris. Nguy hiểm hơn nữa là dân cư trong khu vực có nguy cơ hít không khí nhiễm độc chì liên tục trong nhiều tháng, thậm chí là trong suốt nhiều năm. Lời cảnh báo của tổ chức Hiệp Sĩ Rừng Xanh không phải là thừa. Nhiều cơ quan nghiên cứu, phòng thí nghiệm, trong đó có cả của Sở cảnh sát Paris, đã tiến hành đo lường nồng độ chì trong đất, ở bên trong và xung quanh Notre Dame de Paris. Hôm 11/06/2019, Airparif, Cơ quan giám sát chất lượng không khí của Paris và vùng phụ cận thông báo đã đo được nồng độ chì cao bất thường trong khí, từ trạm khí tượng thủy văn Limay, vùng Yveslines, ngoại ô phía tây Paris, cách nhà thờ 40 km. Limay nằm ở hướng gió thổi tới từ nhà thờ hôm xảy ra đám cháy. Trang thông tin Pháp Médiapart, hồi đầu tháng 07/2019, cho biết nồng độ chì ở Nhà thờ cao hơn từ 10 đến 740 lần so với mức cho phép, nồng độ chì ở khu vực sân trước Notre Dame cao gấp 500 lần còn tại các phố lân cận cao hơn từ 2 đến 800 lần mức cho phép. Cơ quan y tế của vùng Paris (ARS) hồi giữa tháng 07/2019 cũng công bố một bản đồ về những nơi đã được đo lường nồng độ chì, với nồng độ chì rất cao. Những người dễ có nguy cơ nhiễm độc chì Giám đốc nghiên cứu của INSERM, Việnnghiên cứu về Sức khỏe và Y khoa Quốc gia của Pháp, bà Thébaud-Mony giải thích cặn kẽ : « Trong số những người bị ảnh hưởng, theo tôi, những người bị tác động nhiều nhất là những người phải tiếp xúc với bụi chì do tính chất công việc, người ra còn có những người được gọi là « nạn nhân môi trường ». Những người bị ảnh hưởng nhiều nhất là lính cứu hỏa, và tất nhiên là tất cả những người vào khu vực đó để làm nhiệm vụ, như đưa các hiện vật ra bên ngoài hay gia cố để nhà thờ đứng vững. Thật không may là họ phải làm những việc đó mà không có phương tiện bảo vệ, và rất có thể là chúng ta có rất ít thông tin về mức độ nhiễm độc, nhưng có một điều chắc chắn là họ bị nhiễm chì. Chính vì thế, chúng tôi đã yêu cầu chính quyền cho ngưng mọi việc ở hiện trường trong khi chờ có các biện pháp phòng ngừa cần thiết, và cuối cùng chính quyền đã chấp nhận. Thêm vào đó, nạn nhân còn là tất cả những người sống quanh Nhà thờ Đức Bà Paris, những người bán hàng ở các tiệm sách cũ dọc bờ sông Seine, tại các cửa hàng cửa hiệu trong khu vực quanh Notre Dame, các quán cà phê và nhà hàng. Những người làm việc cả ngày trong khu vực cũng là những người phải tiếp xúc với chì nhiều nhất. Ngoài ra, còn phải nói tới các nhân viên vệ sinh. Chúng tôi đã trực tiếp nghe họ kể là họ không có bất cứ phương tiện bảo hộ nào, không có thông tin gì về ô nhiễm chì trong khi họ phải làm công việc dọn dẹp, cọ rửa khu vực bị ô nhiễm chì rất nặng, thậm chí ở sân trước nhà thờ, mức độ ô nhiễm có thể cao gấp 400-500 lần so với mức cần có sự can thiệp của con người. Vì thế, người lao động rất lo lắng về những gì đã xảy ra suốt 3 tháng qua. Ngoài ra, đương nhiên là còn phải kể đến những người dân sống quanh đó. Có một điều là chúng tôi không hiểu tại sao ngay từ đầu chính quyền không cho dân chúng sơ tán tạm thời để có thể đánh giá tốt hơn và có các biện pháp khử độc cần thiết ». Để đề phòng nguy cơ ngộ độc chì, bác sĩ Mady Denantes, phụ trách chương trình của tổ chức phi chính phủ Médecins Du Monde về khử độc chì, sau vụ hỏa hoạn Notre Dame, kêu gọi nhà chức trách cho các em nhỏ và thanh thiếu niên học tại các trường trong khu vực gần Nhà thờ Đức Bà Paris xét nghiệm máu để kiểm tra xem có bị nhiễm độc chì hay không. Hôm 06/08, trên đài BFMTV, bà Anne Souyris, trợ lý thị trưởng Paris về y tế, cũng kêu gọi những người sống và làm việc trong khu vực lân cận nhà thờ đi kiểm tra nồng độ chì trong máu. Chính quyền bị kiện Mặc dù có những động thái tích cực hơn, chẳng hạn cho đóng cửa và khử độc chì một số trường học gần Notre Dame, nhưng chính quyền thành phố Paris vẫn bị chỉ trích nặng nề vì đã không quan tâm đúng mức đến việc đánh giá nguy cơ nhiễm độc chì và quá chậm chễ trong việc khử độc. Trước đó, bất chấp những cảnh báo của giới chuyên gia và bảo vệ môi trường, nhà chức trách Pháp thậm chí còn cho rằng tình hình không có gì nguy hiểm. Tổ chức Hiệp Sĩ Rừng Xanh đã khởi kiện nhà chức trách Pháp vì hành động chậm chễ và thiếu minh bạch, « gây nguy hiểm cho người khác ». Ông Jacky Bonnemains, phát ngôn viên của tổ chức Hiệp Sĩ Rừng Xanh ngạc nhiên vì « nhà chức trách đã phản ứng rất chậm, chỉ liên hệ với các doanh nghiệp chuyên về khử độc chì hôm 10/06, tức là hai tháng sau khi xảy ra vụ hỏa hoạn ». Trước sức ép từ dư luận, cơ quan Y tế vùng Paris đã kết hợp với chính quyền thành phố thử nghiệm và chính thức cho áp dụng vào nửa cuối tháng 08 hai phương pháp khử chì đã ngấm vào đất trên diện tích 10 200 m² quanh Nhà thờ. Bị tạm đóng cửa từ cuối tháng 07, công trường Notre Dame cũng được mở lại hôm 19/08/2019 với các biện pháp nghiêm ngặt phòng ngừa nguy cơ công nhân, kỹ sư làm việc trên công trường bị nhiễm độc chì. Quá trình tu sửa, phục dựng Notre Dame de Paris sẽ còn mất nhiều năm, tốn kém nhiều tiền của, và vẫn còn nhiều điều chưa chắc chắn, nhưng điều khẩn cấp nhất đối với nhiều người hiện giờ là đảm bảo công tác khử độc chì đạt hiệu quả, đảm bảo an toàn sức khỏe cho người dân trong khu vực lân cận, cũng như cho người lao động trên công trường còn đang ngổn ngang.