TẠP CHÍ KINH TẾ

Bất cân đối về cung-cầu và trong các khoản chi-thu là những thách thức đối với hệ thống bệnh viên công của Pháp. Pháp là nước dành đến hơn 9% GDP cho hệ thống y tế đó. Tỷ lệ này thuộc hàng cao nhất trong khối các nước phát triển thuộc OCDE. (Tạp chí phát lần đầu ngày 26/11/2019) Thực hư về khủng hoảng tại hơn 1.300 bệnh viện công ? Gói hỗ trợ 12 tỷ euro của bộ Y Tế chia sẻ phần nào gánh nặng với các bệnh viện công ? Giáo sư y khoa, bác sĩ Đinh Xuân Anh Tuấn, bệnh viện Cohin-Paris, phân tích. Ngày 20/11/2019, Paris thông báo một kế hoạch quy mô để cứu hệ thống y tế công được coi là một trong những mô hình "hiệu quả nhất, tốt nhất" của thế giới. Từ tháng 03/2019, một bộ phận nhân viên y tế, từ các bác sĩ đến y tá, nhân viên điều dưỡng... liên tục bãi công đòi tăng nhân sự, tăng ngân sách cho bệnh viện và đòi tăng lương. Ban đầu, các đòi hỏi trên xuất phát từ khoa cấp cứu, nhưng rồi phong trào đã lan rộng. Đỉnh điểm là hôm 14/11/2019, ngành y tế đồng loạt xuống đường trong chiến dịch "Journée Hopital Mort" - một ngày không có bệnh viện. Thống kê của bộ Y Tế Pháp nêu lên những con số như sau : Số lượng bệnh nhân nhờ đến các dịch vụ cấp cứu của các bệnh viện năm 2016 cao gấp hai lần so với hai thập niên trước đó. Mỗi năm, dịch vụ này phải giải quyết thêm 3,5% ca. Khoa cấp cứu do vậy bị quá tải. Gần đây, truyền thông nhiều lần đưa tin về một số trường hợp, bệnh nhân tử vong trong lúc đợi điều trị ở khâu "cấp cứu". Dù gọi là "cấp cứu", bệnh nhân có khi phải đợi 12 giờ đồng hồ sau mới được vào khám. Vấn đề thứ nhì, vẫn theo bộ Y Tế, là trong vòng 20 năm, hệ thống bệnh viện công của Pháp đã cắt giảm 100.000 giường bệnh. Dù vậy, hệ thống y tế của Pháp dự trù 6,5 giường điều trị cho 1.000 dân. Để so sánh, tại Thụy Sĩ, tỷ lệ này là 4,7/1.000. Vấn đề thứ ba của hệ thống bệnh viện công là món nợ 30 tỷ euro. Khoản nợ này tăng 40% trong thời gian 10 năm trở lại đây. Trong cùng thời kỳ, đầu tư của các bệnh viện vào nhân sự, vào máy móc hay cơ sở hạ tầng giảm đi phân nửa. Với mức nợ 30 tỷ euro, hàng năm, hệ thống y tế công của Pháp phải trả gần 90 triệu euro tiền lãi, thay vì dùng số tiền nói trên để đầu tư cho bệnh viện. Cũng vì để khai thông những khúc mắc đã tích lũy từ lâu, hôm 20/11/2019, thủ tướng Edouard Philippe và bộ trưởng Y Tế Agnès Buzyn thông báo một kế hoạch "quy mô" để cứu hệ thống bệnh viện công. Các biện pháp đó gồm thứ nhất là chính phủ lãnh 1/3 số nợ của bệnh viện, một khoản tương đương với 10 tỷ euro từ nay tới cuối 2022. Thứ hai là tăng ngân sách gần 2 tỷ trong 3 năm sắp tới cho các bệnh viện công, cấp tiền thưởng cho một số các nhân viên y tế có thu nhập thấp. Để hiểu rõ hơn về những khó khăn trong hệ thống bệnh viện công tại Pháp, RFI tiếng Việt đã tham khảo ý kiến giáo sư y khoa, bác sĩ Đinh Xuân Anh Tuấn, bệnh viện Cochin, Paris. Trước hết, bác sĩ Tuấn nêu bật khó khăn trong việc điều hành nhân sự tại bệnh viện.

Dầu hỏa mất giá 40 % từ đầu năm 2020. Nguyên nhân chính do virus corona gây nên. Tiêu thụ của Trung Quốc và Âu, Mỹ giảm mạnh và thêm vào đó là cuộc chiến dầu hỏa Riyad và Matxcơva vừa khai mào, khai tử liên minh Nga - Ả Rập Xê Út được ký kết từ năm 2016. Đâu là động cơ khiến hai trong số ba nhà sản xuất dầu lớn nhất thế giới đọ sức với nhau, mỗi bên tính toán những gì ? Nga và Ả Rập Xê Út dường như cùng theo đuổi một mục tiêu : chận đường các nhà sản xuất dầu đá phiến của Mỹ. Liệu đây có là một nước cờ nguy hiểm cho cả đôi bên ? Thế giới không thể biết trước dịch Covid- 19 sẽ kéo dài bao nhiêu lâu. Kinh tế của Trung Quốc và thế giới đóng băng. Ngành hàng không quốc tế gần như bị tê liệt. Chỉ số chứng khoán từ Âu sang Á và cả trên thị trường tài chính Hoa Kỳ giảm mạnh. Kịch bản "một cuộc khủng hoảng tài chính" ngày càng cận kề. Trong bức tranh đen tối đó, bất ngờ nổ ra cuộc chiến dầu hỏa giữa Ả Rập Xê Út và Nga. Hôm 08/03/2020, Riyad đơn phương quyết định tăng mức sản xuất và xuất khẩu, giảm giá dầu cho một số khách hàng trong lúc trên thị trường quốc tế, cung đã cao hơn so với mức cầu. Vàng đen mất giá. Quyết định này lại càng khó hiểu, bởi hai ngày trước đó, khối các quốc gia xuất khẩu dầu hỏa và các đối tác, gọi tắt là nhóm OPEC+ đã họp tại Vienna. Mục tiêu cuộc họp nhằm tìm đồng thuận khóa bớt van dầu, qua đó giữ giá vàng đen. Ả Rập Xê Út là thành viên quan trọng nhất của OPEC trong lúc Nga là nguồn sản xuất lớn thứ nhì thế giới, chỉ thua có Hoa Kỳ. Hai quốc gia này cộng lại cung cấp 40 % dầu cho thế giới Cuộc họp tại Vienna thất bại do Nga bác bỏ đề xuất của Ả Rập Xê Út giảm thêm 1,5 triệu thùng dầu mỗi ngày từ nay cho đến cuối 2020. Phái đoàn Ả Rập Xê Út từ Vienna trở về, lập tức Riyad phản công và quyết định mở thêm van dầu cho thế giới. Giá dầu càng tuột dốc thế giới càng hoảng loạn. Trong phiên giao dịch hôm Thứ Hai, 09/03/2020 "mức lãi tích lũy trên thị trường tài chính từ đầu 2020 tan thành mây khói". Từ hoảng loạn về dầu hỏa đến chứng khoán Trả lời trên đài RFI giáo sư kinh tế Jean Pierre Favennec đại học Paris Dauphine và Viện Dầu Hỏa –Institut du Pétrole của Pháp phân tích về phản ứng khó hiểu của thị trường, bởi vì nhẽ ra khi dầu hỏa mất giá, đó phải là một tin vui. Nhưng lần này, giới đầu tư quốc tế lại rơi vào hoảng loạn. "Đúng là vì Nga - Ả Rập Xê Út không đạt được đồng thuận, giá dầu đã giảm mạnh, nhưng đồng thời đó là dấu hiệu cho thấy thế giới đang hoang mang. Hiện nay, nhu cầu tiêu thụ của Trung Quốc đã rơi xuống rất thấp và mọi người chờ đợi là mức cầu tại châu Âu cũng sẽ bị đóng băng. Điều đó khiến thị trường tài chính lại càng hoảng loạn. Trong bối cảnh mà dầu hỏa đang mất giá, Riyad tấn thêm một đòn mạnh, khiến mọi người lại càng nghĩ rằng các hoạt động kinh tế của thế giới sẽ tiếp tục giảm thêm nữa trong những tuần lễ hay những tháng sắp tới". Ả Rập Xê Út phá giá dầu khiến mọi người hiểu như đó là một tín hiệu mới cho thấy kinh tế thế giới bên bờ vực thẳm.  Vẫn trên đài RFI, Matthieu Auzaneau giám đốc Shift Project, một nhóm nghiên cứu về mức độ lệ thuộc của kinh tế toàn cầu vào năng lượng hóa thạch, thận trọng nêu ra giả thuyết : Nga hay Ả Rập Xê Út đã khơi mào chiến tranh dầu hỏa và với mục đích gì ? và cũng có thể Ả Rập Xê Út khai chiến để mặc cả với Nga : "Trên thực tế, liên minh Nga- Ả Rập Xê Út đã được hình thành. Riyad là thành viên quan trọng nhất trong khối OPEC – tức là các nước xuất khẩu dầu hỏa. Còn Matxcơva là nguồn sản xuất lớn thứ nhì thế giới, đứng sau Mỹ nhưng trước Ả Rập Xê Út. Hơn nữa Nga lại có một trọng lượng về địa chính trị rất lớn. Đôi bên đồng ý với nhau hạn chế mức sản xuất để giữa giá dầu tương đối cao. Thỏa thuận đó đã bị khai tử sau cuộc họp ở Vienna trong hai ngày 05 và 06/03/2020. Phía Nga từ chối theo chân Ả Rập Xê Út, để tiếp tục giảm thêm 1,5 triệu thùng dầu mỗi ngày từ nay cho đến cuối năm 2020. Mọi người ồn áo nói rằng Nga gạt bỏ đề xuất của Ả Rập Xê Út, nhưng chúng ta không biết chắc được về diễn tiến cuộc họp nói trên. Có hai giả thuyết : Một là Nga bác bỏ đề xuất của Riyad tránh để tạo lợi thế cho các nhà sản xuất của Hoa Kỳ. Bởi vì từ trước tới nay, mỗi lần Nga và Ả Rập Xê Út giảm mức xuất khẩu, thì dầu đá phiến của Mỹ lấp vào chỗ trống. Nhưng đồng thời có giả thuyết thứ hai, là chính hoàng thái tử Mohammed Ben Salman đã châm ngòi cuộc chiến dầu hỏa. Ả Rập Xê Út vừa thông báo tăng mức sản xuất để giữ thị phần, vừa giảm giá từ 7 đến 8 đô la một thùng dầu cho một số khách hàng ". Dầu đá phiến Mỹ trong tầm ngắm của Nga và Ả Rập Xê Út Trước hết, nhiều nhà quan sát cho rằng bộ trưởng Năng Lượng Nga, Alexandre Novak "gây sự" trước chẳng qua là vì các nhà sản xuất Nga, đứng đầu là Rosneft, đã thuyết phục tổng thống Vladimir Putin là đã đến lúc nước Nga phải "cân bằng hóa lại thị trường dầu hỏa thế giới". Một cách gián tiếp Igor Setchine nhắc nhở chủ nhân điện Kremlin rằng, hạ mức sản xuất là giúp cho các nhà sản xuất dầu đá phiến Mỹ chiếm mất thì phần của Nga. Ả Rập Xê Út cần giữ giá dầu ở mức từ 82 đến 90 đô la một thùng thì mới có lãi, ngược lại phía Nga, về mặt chính thức, chỉ cần giá một thùng dầu dao động trên dưới 50 đô la là đủ. Điện Kremlin biết rằng với giá dầu 30 đô la một thùng, sẽ có "không ít các nguồn cung cấp Mỹ bị vỡ nợ". Trong khi đó cả Nga lẫn Ả Rập Xê Út cùng tạm thời có khả năng cầm cự với giá này. Chuyên gia Pháp, Matthieu Auzanneau trung tâm nghiên cứu Shift Project cho rằng thực ra Nga và Ả Rập Xê Út theo đuổi cùng một mục đích, nhưng phá giá dầu là một trò chơi nguy hiểm : "Ả Rập Xê Út và Nga cùng có một khoản dự trữ ngoại tệ khá tốt, tương đương với hàng trăm triệu đô la. Cả hai quốc gia này có khả năng cầm cự lâu dài trong trường hợp nổ ra một cuộc chiến dầu hỏa. Cả hai theo đuổi cùng một mục đích : cản đường các nhà sản xuất Mỹ. Nhưng đôi bên cùng đang đùa với lửa. Bởi vì dầu hỏa là con gà đẻ trứng vàng, cho phép bảo đảm ổn định trong xã hội. Chỉ cần nhìn vào trường hợp của Venezuela chúng ta cũng thấy được điều đó. Tôi rất lo ngại về tình hình tại Trung Đông. Khu vực này đã như một thùng thuốc súng. Nga vì có những tính toán địa chiến lược trong khu vực này nên can thiệp quân sự tại tại Syria. Ả Rập Xê Út cũng có những ẩn ý - đặc biệt là đối với Iran, kẻ thù không đội trời chung của Riyad. Có điều về mặt kinh tế và quân sự, cả Nga lẫn Ả Rập Xê Út cùng đang bị dồn vào chân tường. Giờ đây, căng thẳng lại gia tăng thêm một bậc. Bài toán trở nên phức tạp hơn nhiều cho cả đôi bên". Giám đốc Shift Project, Matthieu Auzanneau thẩm định, chỉ cần giá dầu ở mức 50 đô la một thùng trong dài hạn là cũng đủ để "giết chết" không ít nhà sản xuất cò con của Mỹ. Ông cho rằng, nghịch lý ở đây là nga và Ar Rập Xê Út, hai quốc có những quyền lợi địa chính trị khác hẳn nhau lại có thể cộng tác với nhau về mặt kinh tế khi cần chận đường công nghệ dầu hỏa của Mỹ. Chưa chắc gì là Matxcơva và Riyad sẽ thành công. Hoàng thái tử Ben Salman, phù thủy non tay ? Không thuyết phục được Nga khóa bớt van dầu, Ả Rập Xê Út, mà người chủ chốt là hoàng thái tử Mohammed Ben Salman phản công. Riyad thông báo nâng mức sản xuất lên thêm 25 % tức là sản xuất đến hơn 12 triệu thùng dầu một ngày. Riyad dùng "một viên đạn bắn hai con chim" : vừa gặm nhấm thêm thị phần của Nga vừa bóp ngạt không dưới 100 nhà sản xuất Mỹ theo thẩm định của công ty tư vấn Rystad Energy. Kinh tế Nga phụ thuộc đến 30 % vào dầu lửa và khí đốt, đây cũng là nguồn đem về 50 % ngân sách quốc gia. Việc Riyad mở van, đẩy giá dầu tuột dốc khiến đồng rúp của Nga mất giá 7 % ngay trong phiên giao dịch 09/03/2020. Tuy nhiên, không chỉ có Nga bị tác động. Chiến lược của Riyad trên bàn cờ năng lượng vừa qua tác động mạnh đến từ Iran tới tận các quốc gia xuất khẩu dầu hỏa ở tận châu Mỹ La Tinh hay châu Phi. Nhưng trong cuộc đọ sức về dầu hỏa, Ả Rập Xê Út cũng phải trả giá đắt, như ghi nhận của văn phong tư vấn Compétence Finance, trụ sở tại Paris : dầu hỏa bảo đảm đến ba phần tư thu nhập tại vương quốc này; gần như 100 % nguồn ngoại tệ có được là nhờ nền công nghiệp dầu khí. Năm 2014 Riyad từng thất bại khi muốn sử dụng lá bài năng lượng để hạ cả Nga, đồng minh của Iran lẫn dằn mặt Mỹ. Từ hôm 08/03/2020, chơi trò phá giá dầu hỏa khiến mỗi tuần Ả Rập Xê Út thất thu đến 1,75 tỷ đô la theo thẩm đỉnh của Compétence Finance. Tất cả những yếu tố đó lại càng phá hỏng chiến lược Tầm Nhìn 2030 của hoàng thái tử Ben Salman, nhằm giảm bớt mức độ lệ thuộc vào năng lượng hóa thạch. Cả về chính trị lẫn kinh tế, thái tử Ben Salman đang nóng lòng muốn ghi được những bàn thắng quan trọng để nắm lấy ngai vàng vào lúc quốc vương Salman đã 84 tuổi và sức khỏe đang suy yếu. Đó là chưa kể trong trường hợp virus corona không dung thứ cho thần dân của vương quốc dầu hỏa này.

Hoa Vi vừa rầm rộ khai trương một cửa hàng ngay tại khu tam giác vàng Paris. Trước đó cũng tập đoàn viễn thông Trung Quốc này thông báo dự án xây dựng nhà máy đầu tiên của Hoa Vi ở hải ngoại và địa điểm được chọn là nước Pháp. Hoa Vi đang trong tầm ngắm của Washington, liệu Paris có thể giúp tập đoàn Trung Quốc này phá được vòng vây của Mỹ và đẩy mạnh những nước cờ tại châu Âu ? Sau Milano, Madrid và Barcelona hay Vacxava, Hoa Vi vừa mở thêm một cửa hiệu cao cấp tại khu sang trọng bậc nhất của Paris. Đối diện với nhà hát Opéra Garnier là logo khổng lồ của tập đoàn Trung Quốc. Cách đó không xa là tủ kính của hãng điện thoại Mỹ Apple. Trải rộng trên 850 mét vuông, có lối vào uy nghi và những kệ trưng bày có nét rất « Pháp » với nào là smartphone, máy tính bảng, màn hình tivi, máy tính cá nhân để bàn, và cả bàn chải đánh răng, đồng hồ kết nối … Chủ tịch Hoa Vi đặc trách khu vực châu Âu Walter Ji không giấu diếm : cửa hàng vừa được khai trương trên đường Capucine phải là « tủ kính » của tập đoàn và báo trước là cuối 2020 hay đầu năm 2021, một cửa hàng thứ nhì « cùng standing » với của Paris sẽ được khai trương tại thành phố Lyon. Cuối tháng 02/2020, vào lúc Trung Quốc còn bị tê liệt gần như hoàn toàn vì dịch Covid-19, phó tổng giám đốc Hoa Vi tại Pháp rầm rộ thông báo ngay tại thủ đô Paris kế hoạch « mở nhà máy Hoa Vi đầu tiên ngoài lãnh thổ Trung Quốc, đầu tư trước mắt là 200 triệu euro, đem lại 500 công việc làm trên đất Pháp và trong tương lai nhà máy có khả năng sản xuất ra tới 1 tỷ euro trang thiết bị điện tử một năm ». Một trong những mục tiêu của dự án là « đưa sản phẩm đến gần với người tiêu dùng, giảm thiểu rủi ro dây chuyền cung ứng bị gián đoạn ». Mở rộng địa bàn tại Pháp Tập đoàn do ông Nhậm Chính Phi sáng lập đang tăng tốc đầu tư vào Pháp trong bối cảnh dưới áp lực của chính quyền Trump, điện thoại Hoa Vi sẽ kém hấp dẫn trước nguy cơ không còn có thể sử dụng hệ điều hành Android của Google. Nhưng quan trọng hơn nữa là từ tháng 05/2019 Washington viện lý do an ninh đòi cấm cửa Hoa Kỳ với tập đoàn bị cho là gần gũi với đảng Cộng Sản Trung Quốc. Không chỉ có thế. Chính quyền Trump liên tục vừa dụ, vừa dọa các đồng minh của Mỹ, đứng đầu là châu Âu, loại Hoa Vi ra khỏi danh sách các nhà cung cấp mạng 5G. Thị trường mạng 5G châu Âu mới là mục đích Hoa Vi nhắm tới. Trong bối cảnh đó giới quan sát cho rằng, kế hoạch thiết lập « nhà máy sản xuất đầu tiên của Hoa Vi ngoài lãnh thổ Trung Quốc » là một màn « mỹ nhân kế » để Hoa Vi thuyết phục Pháp, thành viên quan trọng bậc nhất trong Liên Hiệp Châu Âu, về chiến lược phát triển mạng viễn thông thế hệ mới trên Lục Địa Già. Trước mắt, dự án của Hoa Vi tại Pháp mới chỉ được biết qua vài ba con số như phó tổng giám đốc Hoa Vi tại Pháp vừa nêu. Không có thêm thông tin về thời điểm dự án sẽ được khởi động cũng như về địa điểm Hoa Vi sẽ chọn để mở nhà máy. Có nhiều dấu hiệu cho thấy, vùng Alsace, miền đông bắc nước Pháp có nhiều triển vọng, nhưng về mặt chính thức tập đoàn Trung Quốc chưa đưa ra một quyết định nào. Tại Paris, bộ trưởng Kinh Tế Bruno Le Maire đã vội vã cải chính là « chiến lược bắt rễ vào Pháp của Hoa Vi không mảy may làm thay đổi chính sách của Pháp trong việc phát triển mạng điện thoại 5G, và mục tiêu bảo vệ an toàn và an ninh mạng » khi chọn các nhà cung cấp. Cần nhắc lại là sau Anh Quốc, Liên Âu, Pháp chính thức tuyên bố không loại Hoa Vi ra khỏi danh sách các nhà thầu đồng thời nâng cao « khả năng phòng thủ ». Tuy nhiên, Cơ quan đặc trách về hệ thống an ninh và thông tin của Pháp ANSSI chuẩn bị ra quyết định về vị trí cụ thể của Hoa Vi trong toàn cảnh viễn thông thế hệ mới tại Pháp. Lập trường chính thức của Bruxelles là không nghe theo Mỹ để cấm Hoa Vi nhưng « tập trung bảo mật mạng 5G ». Phương tiện để « hút » thông tin Theo quan điểm của chuyên gia Gilles Babinet, cố vấn về công nghệ kỹ thuật số cho viện nghiên cứu Montaigne của Pháp, nếu dầu hỏa là mạch sống của thế kỷ 20 thì thế kỷ 21 là thời đại của data tức là những dữ liệu được vận chuyển qua mạng di động không dây. Đồng thời chuyên gia Pháp lưu ý rằng, data được ví như xe hơi còn mạng viễn thông là xa lộ. Đường càng rộng, càng tốt, xe chạy càng nhanh. Nhưng không có gì cấm cản nhà cung cấp mạng « đột nhập » vào hệ thống 5G của bất kỳ một quốc gia nào vào bất cứ thời điểm nào. Chuyên gia Gilles Babinet nêu đích danh Trung Quốc : « Đặc điểm của hệ thống 5G là cho phép kết nối tất cả những dữ liệu ở khắp mọi nơi. Điều đó vừa phục vụ cho cuộc sống hàng ngày của chúng ta, đồng thời mở ra viễn cảnh bùng nổ những vật dụng kết nối. Theo nghiên cứu, chỉ trong vòng từ 5 cho đến 7 năm nữa, sẽ có khoảng 100 tỷ đồ vật kết nối, chứa đựng không biết bao nhiêu những dự liệu ở bên trong. Những vật dụng kết nối này được đặt trong những nhà máy, trong những dây chuyền sản xuất... Trong tương lai, mỗi nhà máy sẽ có từ 1 đến 2 triệu vật dụng kết nối và tất cả sẽ dùng mạng 5G. Nhà thiết kế mạng bất kỳ lúc nào cũng có thể đột nhập hệ thống hạ tầng cơ sở để trích xuất những dữ liệu cần thiết. Không có gì cấm cản Trung Quốc có thể làm chuyện đó. Mọi người còn nhớ, năm 2015 khi Nga mở chiến dịch tấn công tin học vào nhà máy điện của Ukraina, tất cả mọi hoạt động tại quốc gia này đều đã bị chựng lại ». Mạng 5G không chỉ liên quan tốc độ vận chuyển các dữ liệu hay thông tin. Ở đây còn đặt ra vấn đề an ninh mạng như chuyên gia Babinet vừa giải thích. Ông báo trước nguy cơ một thiết kế mạng lập ra những « ngõ thoát hiểm » và những dữ liệu cần bảo mật cũng có thể bị thất thoát bằng những « cánh cổng thoát hiểm đó » : « Bất kỳ một nhà cung cấp hạ tầng cơ sở mạng nào khi thiết kế mạng viễn thông, cũng đều dự trù những "ngõ thoát hiểm". Chỉ có nhà cung cấp đó mới biết được những ngõ thoát hiểm được đặt ở đâu và cũng chỉ có họ mới có chìa khóa để kiểm soát những ngõ thoát hiểm ấy. Nói cách khác, các nhà mạng biết hết tất cả các ngõ ngách mạng viễn thông của khách hàng. Hiện tại trên thị trường có ba công ty cung cấp mạng 5G đó là Hoa Vi, Nokia và Ericsson. Khác biệt ở đây là Hoa Vi rất gần gũi với chính quyền Trung Quốc và ở Trung Quốc không có gì bảo đảm cho tính độc lập của Hoa Vi với Bắc Kinh. Do vậy, nhiều quốc gia, đứng đầu là Mỹ, cho rằng chúng ta không thể tin tưởng vào Hoa Vi, trao trọn từ kinh tế cho đến những lĩnh vực mang tính chiến lược, và cả những dữ liệu về y tế, xã hội … cho một đại tập đoàn mà chúng ta biết rằng tập đoàn đó lại có quan hệ mật thiết với một chế độ toàn trị ». 5G cho phép xử lý khối dữ liệu lớn hơn và nhanh hơn và được coi là yếu tố cơ bản cho việc phát triển các công nghệ kết nối mới. Hoa Vi hiện đang dẫn đầu trong lĩnh vực này. Liên Hiệp Châu Âu ý thức được rằng lợi ích kinh tế và địa chính trị là hai mặt của cùng một đồng tiền. Ngày 10/10/2019 Bruxelles nêu bật một số « đe dọa có thể nhắm vào hệ thống mạng 5G », « khả năng của một số quốc gia hay các nhà cung cấp mạng tiến hành các đợt tấn công liên tiếp và tinh vi đe dọa đến an ninh » mạng điện thoại di động của châu Âu. Dù vậy Liên Âu không dám mạnh tay gạt hẳn Hoa Vi khỏi chiến lược phát triển mạng viễn thông đời mới. Cuối tháng Giêng 2020, Liên Hiệp Châu Âu ra thông cáo kêu gọi các thành viên « đưa ra những các hạn chế liên quan đến nhà cung cấp được coi là có rủi ro cao », tránh dùng các trang thiết bị của các nhà cung cấp thuộc diện này trong những lĩnh vực « quan trọng và nhậy cảm ». Thông báo không chủ trương « cấm » Hoa Vi tham gia vào mạng 5G của châu Âu. Cũng chuyên gia Gilles Babinet viện Montaigne- Paris giải thích với RFI vì sao từ Anh cho đến Pháp và cả Liên Hiệp Châu Âu cùng lấn cấn vì Hoa Vi : « Ở cương vị của một Nhà nước, chúng ta đang đứng trước một mâu thuẫn rất lớn. Một bên là những cơ hội về kinh tế rất lớn khi phát triển hệ thống 5G. Uy tín, hình ảnh của một quốc gia càng được tô điểm thêm với mạng viễn thông thế hệ mới. Trong trường hợp của Anh Quốc chẳng hạn, thì đây là một cơ hội rất lớn. Nhưng bên kia là những tính toán về địa chiến lược. Luân Đôn vùa chia tay với châu Âu đang cần có những điểm tựa mới. Nước Anh trông đợi nhiều vào việc đẩy mạnh thêm nữa quan hệ với Hoa Kỳ nhưng đồng thời cũng không thể làm phật lòng Trung Quốc nếu cấm cửa Hoa Vi. Cần nhắc lại rằng Hoa Vi đã bắt rễ được vào châu Âu là nhờ đã hợp tác với tập đoàn viễn thông British Telecom của Anh cách nay đã 15 năm ». Không có lửa sao có khói ? Thái độ thận trọng của phương Tây đối với Hoa Vi không phải là vô cớ. Mọi người con nhớ sáng lập viên tập đoàn này xuất thân từ quân đội. Quỹ đầu tư tài trợ cho Hoa Vi trực tiếp được đặt trong tay đảng Cộng Sản Trung Quốc. Về mặt kỹ thuật, trong quá khứ nhiều lần trang thiết bị của Hoa Vi đã gặp sự cố và tập đoàn này đã mất nhiều tháng để điều chỉnh và khắc phục được những sự cố đó. Pháp không là cổng vào duy nhất Thực ra trước Paris, Hoa Vi từng đem những dự án bạc triệu ra để chiêu dụ châu Âu. Năm 2019, tập đoàn viễn thông Trung Quốc đã đề cập đến ít nhất năm trung tâm nghiên cứu và phát triển tại Hà Lan, Anh, Pháp Đức và Ba Lan. Vào lúc Hoa Vi thông báo dự án đầu tư 200 triệu euro tại Pháp, tờ báo mạng của Mỹ Politico, nổi tiếng là thân cận với Nhà Trắng, trích dẫn lời một đại diện của Hoa Vi tại châu Âu đã không vòng vo tuyên bố : « Không có chuyện một công ty đầu tư cả tỷ bạc vào một quốc gia khi biết trước là sẽ bị chính quyền nơi đó hắt hủi ». Pháp không là cổng vào châu Âu duy nhất của Hoa Vi. Tháng 3/2019 Hoa Vi trực tiếp gửi thư yêu cầu thủ tướng Mark Rutte triệu tập một cuộc họp để bàn về những dự án đầu từ của tập đoàn viễn thông Trung Quốc, về « vai trò trong tương lai của Hoa Vi » tại Hà Lan. Cũng tập đoàn Trung Quốc này có dự án thành lập một trung tâm an ninh mạng tại Ba Lan. Có điều như bộ trưởng Ba Lan đặc trách về công nghệ kỹ thuật số, Marek Zagorski, cho biết : phía Trung Quốc chỉ nêu lên vấn đề nhưng chưa đưa ra bất kỳ một thông cáo chính thức nào. Trước mắt để giành được thị trường 5G của châu Âu bằng mọi giá, Hoa Vi từ cuối 2018 đã khánh thành một trung tâm nghiên cứu về an ninh mạng tại Bonn - Đức, và một trung tâm thứ nhì tại ngay thủ đô của Liên Hiệp Châu Âu là Bruxelles cách nay đúng một năm. Ở hậu trường công tác lobby của Hoa Vi tại các cơ quan chính thức của Liên Hiệp Châu Âu và tại mỗi nước thành viên trong khối châu Âu cũng đang hoạt động « rất hiệu quả »!

Guồng máy sản xuất đang ngon trớn của thế giới bị chựng lại. Dịch virus corona (Covid-19) làm lộ rõ nhược điểm của mô hình kinh tế toàn cầu hóa. Theo chuyên gia Eric Chaney, viện nghiên cứu Montaigne-Paris, sẽ là một sai lầm khi nghĩ rằng, dịch viêm phổi chủng mới sẽ chặn đứng tham vọng của các nhà sản xuất di dời cơ sở đến những "miền đất hứa" lợi nhuận. Virus corona sẽ giúp Donald Trump thúc đẩy các doanh nghiệp quay trở lại về Mỹ ? Dịch bệnh lần này có "hiệu quả" hơn các chương trình "Choose France" hay "Made in France" quảng bá cho hình ảnh của nước Pháp trong mắt các nhà đầu tư Pháp và các nước bạn ? Các ngân hàng trung ương trên thế giới lần lượt tuyên bố hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua thử thách do dịch Covid-19 gây nên. Bộ trưởng 7 nền công nghiệp phát triển nhất thế giới, khối G7, họp bàn về tác động của Covid-19 đối với kinh tế toàn cầu và những biện pháp hỗ trợ kinh tế. Virus corona làm lộ rõ nhược điểm của kinh tế thế giới : lệ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc, vào các nhà sản xuất ở phương xa mà quên mất rằng chuỗi cung ứng có thể bị "động" vì những yếu tố bất ngờ. Những yếu tố bất ngờ đó có thể là dịch bệnh như lần này, hay do xung đột địa chính trị, gây xáo trộn các trục giao thông, trên biển, trên bộ và trên không. Nhìn từ góc độ vi mô, với Covid-19, dây chuyền sản xuất của hầu hết mọi ngành nghề đều bị đe dọa gián đoạn. Chỉ cần các nhà máy ở tận Vũ Hán đóng cửa trong nhiều tuần lễ cũng đủ để nhân viên hãng xe Ý Fiat-Chrysler đặt tại Kragujevac, miền trung Serbia phải nghỉ việc bất đắc dĩ. Dịch Covid-19 hoành hành tại Trung Quốc khiến các nhà máy sản xuất sốt cà chua nổi tiếng của Ý không có hàng để phân phối cho các siêu thị Pháp. Các hãng dược phẩm tên tuổi của Âu, Mỹ đang lo thiếu các hoạt chất nhập khẩu từ Trung Quốc để chế tạo những loại thuốc cần thiết nhất trong đời sống hàng ngày, từ thuốc chữa bệnh tiểu đường đến thuốc điều trị về tim mạch, thuốc chống trầm cảm ... Không chỉ có nhà bào chế của châu Âu hay Hoa Kỳ lo lắng vì đã "khoán trắng" cho các tập đoàn Trung Quốc sản xuất các hoạt chất cần thiết cho bào chế thuốc, mà cả Ấn Độ, một nguồn cung cấp thuốc quan trọng khác của thế giới, cũng phải nhập khẩu đến 80 % các hoạt chất "made in China". Dẹp bỏ các nhà kho chứa hàng Câu hỏi đặt ra là vì sao ngay từ khi dịch bệnh còn khoanh vùng tại Hoa lục, các công ty lớn nhỏ từ Âu sang Á đều dự báo mức sản xuất sụt giảm trong những tháng tới ? Câu trả lời khá đơn giản. Trong thế giới mở rộng, dây chuyền sản xuất đã được quốc tế hóa. Thí dụ như những thiết bị phụ tùng cho phép sản xuất ra từ chiếc điện thoại thông minh, đến động cơ của máy bay Airbus hay Boeing đều được nhập từ khắp mọi nơi. Xe ô tô điện của Pháp, của Nhật hay của Mỹ dùng các bình điện của Trung Quốc. Trong cuộc chạy đua tìm lợi nhuận và cắt giảm tối đa các chi phí sản xuất, các doanh nghiệp đã dẹp bớt rất nhiều các nhà kho. Thậm chí một số công ty còn chủ trương là không cần phải thuê đất dựng bãi kho ở gần các nhà máy, bởi vì quản lý các nhà kho vừa tốn chỗ, vừa tốn kém trong lúc trên nguyên tắc, hàng vẫn được cung cấp đều đặn. Hệ quả kèm theo là khi Trung Quốc "ho", các cơ sở sản xuất của Âu, Mỹ thiếu nguyên liệu để hoạt động. Chính vì muốn biến Trung Quốc thành "nhà kho" mà thành phố Vũ Hán mới chỉ bị bế quan toả cảng trong vòng 2 tuần lễ đầu, tập đoàn xe hơi Hyundai ở Hàn Quốc đã phải tạm cho nhân viên nghỉ việc vì không được cung cấp đúng thời hạn các phụ tùng xe hơi. Khi dịch viêm phổi vừa bùng phát tại Trung Quốc, hãng điện thoại Apple ở mãi tận Cupertino, bang California đã vội vàng thông báo, số lượng điện thoại bán ra trong quý I năm 2020 giảm từ 5 đến 10 %. Ngưỡng tử vong hơn 3.100 người và trên 90.000 ca lây nhiễm virus corona trên toàn thế giới cũng đủ để các cơ quan tài chính đa quốc gia nêu lên "tình trạng khẩn cấp về kinh tế". Trên thị trường tài chính, tuần lễ cuối của tháng 2/2020, các chỉ số chứng khoán rơi xuống mức thấp nhất kể từ khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008-2009 và 42 tỷ đô la bốc hơi. Trả lời đài RFI tiếng Việt, Eric Chaney, cố vấn kinh tế viện nghiên cứu Montaigne Paris giải thích về hiện tượng hoảng hốt này : "Cỗ máy sản xuất tại Trung Quốc đã bị chựng lại vì mục tiêu ngăn chận virus corona lây lan. Kinh tế qua đó bị đình trệ. Vấn đề đặt ra là ngày nay, với GDP gần bằng 20 % của địa cầu, Trung Quốc đã chiếm một vị trí rất quan trọng trên bàn cờ thế giới. Trung Quốc là một nguồn nhập khẩu lớn của thế giới, là một khách hàng không thể thiếu của châu Âu, Mỹ hay Úc. Thành thử các quốc gia này cũng bị vạ lây. Với tình trạng hiện nay, tăng trưởng của Trung Quốc trong quý I năm nay sẽ bị giảm ít nhất là 2 %. Trong trường hợp khả quan nhất, phải đợi đến quý tới cỗ máy sản xuất mới hoạt động lại bình thường. Nhìn rộng ra cả năm, tổng sản phẩm đội địa của nước này có thể sụt giảm tối thiểu là từ 2 đến 3 điểm. Còn thế giới thì sẽ mất đi khoảng 0,5 điểm GDP vì virus corona". Báo động về mức độ lệ thuộc vào Trung Quốc 40 % hàng dệt may của thế giới do Trung Quốc xuất khẩu; hơn 1/4 đồ nội thất cũng do Trung Quốc làm ra. Về viễn thông, 25 % cáp quang sử dụng trên thế giới được sản xuất ngay tại thành phố Vũ Hán, 95 % động cơ xe hơi điện sản xuất tại Trung Quốc, trên dưới 85 % pin điện mặt trời cũng do Trung Quốc tạo ra, trong lúc Pháp, Đức đều đã làm chủ công nghệ này từ trước nhưng không thể cạnh tranh nổi với nhân công rẻ của nước đông dân nhất địa cầu. Chuyên gia Eric Chaney giải thích thêm virus corona đang làm lộ rõ những bất cập cụ thể của mô hình kinh tế toàn cầu hóa quá đã đi quá xa và cái giá phải trả : "Kể từ khi Bắc Kinh gia nhập Tổ Chức Thương Mại Thế Giới đầu những năm 2000, đã có rất nhiều doanh nghiệp di dời cơ sở sản xuất sang Trung Quốc. Là một thị trường lớn, có nhân công rẻ và một mô hình kinh tế có hiệu quả, chọn Trung Quốc là tính toán rất khôn ngoan. Tuy nhiên chiến tranh thương mại Mỹ- Trung từ năm 2017 đã bắt đầu buộc giới đầu tư phải suy tính lại. Dịch Covid-19 có lẽ lại càng thôi thúc các chủ doanh nghiệp phải cân nhắc kỹ hơn cái được, cái thua trong quyết định đi tìm những địa bàn có nhân công rẻ để giảm giá thành. Dịch bệnh tại Trung Quốc lần này cho thấy, chúng ta cũng phải trả giá cho mô hình toàn cầu hóa đó, và đôi khi đó là cái giá mà chung ta không lường trước được. Rất có thể là với kinh nghiệm lần này, các doanh nghiệp sẽ phải tính tới chuyện thu hẹp khoảng cách về địa lý giữa các nhà máy và người tiêu dùng". Phương Tây lạm dụng công xưởng của thế giới ? Thảm họa sóng thần Nhật Bản năm 2011 và đợt lũ lụt kéo dài trong nhiều tuần lễ tại miền bắc Thái Lan cùng năm, từng làm xáo trộn dây chuyền sản xuất của một số công ty trên thế giới. Gần đây hơn, từ cuối năm 2017 chiến tranh thương mại Mỹ- Trung do tổng thống Donald Trump khơi mào đã khiến một số công ty chuyển hướng đầu tư quay trở về nguyên quán, hoặc đi tìm những địa bàn mới, gần với các nhà máy sản xuất, gần với thị trường tiêu dùng chính của mình hơn. Tại Hoa Kỳ, một trong những yếu tố khiến nhà tỷ phú New York Donald Trump đắc cử năm 2016 là cam kết "làm sống lại những vùng công nghiệp" của Mỹ với khẩu hiệu "America First". Tại châu Âu, các làn sóng dân túy tràn lên từ uất hận của một phần công luận trước hiện tượng các nhà máy liên tục đóng cửa, công ty mẹ dời cơ sở sản xuất đến những vùng có nhân công rẻ, ít bị ràng buộc vì luật lao động hay các chuẩn mực môi trường. Không chỉ trong ngành công nghiệp, mà ngay cả một số dịch vụ cũng đã di dời cơ sở sang những miền "đất hứa". Thí dụ như một người Pháp liên lạc với ngân hàng qua điện thoại, đầu dây bên kia được đặt mãi ở tận Tunisia, Maroc hay thậm chí là Ấn Độ ! Ảo vọng nếu cho rằng Covid-19 khai tử mô hình kinh tế toàn cầu Trở lại với khu vực sản xuất, câu hỏi đặt ra là liệu sau kinh nghiệm lần này, khi mà dây chuyền của thế giới bị đe dọa gián đoạn, các công ty có xem Covid-19 như một khúc quanh và tính tới khả năng giảm bớt mức độ lệ thuộc vào Trung Quốc hay không ? Theo chuyên gia Eric Chaney, viện nghiên cứu Montaigne - Paris, câu trả lời là Không. Ông giải thích : "Theo tôi, chúng ta đã trông thấy khúc quanh từ thời điểm 2017, có điều để nói một cách ví von, các khúc ngoặt ngày càng gắt thành thử ta phải bẻ tay lái nhanh hơn. Ngay từ cuối 2017 chính quyền Trump đã lao vào cuộc đọ sức thương mại với Trung Quốc. Châu Âu ý thức được về một số giới hạn trong việc trao đổi với Trung Quốc. Do vậy nhiều doanh nghiệp đã bắt đầu rà soát lại mô hình sản xuất và đã bắt đầu tái di dời sản xuất – thí dụ như một vài doanh nghiệp Mỹ đã từ Mêhicô trở lại về Hoa Kỳ. Covid-19 lại càng làm lộ rõ những thiếu sót của mô hình kinh tế toàn cầu. Rất có thể là nhịp độ phi toàn cầu hóa sẽ tăng mạnh hơn với khủng hoảng lần này (..) Đây sẽ là giai đoạn để bố trí lại các chính sách phát triển của các doanh nghiệp, giảm vốn đầu tư vào Trung Quốc để chuyển hướng đi nơi khác với những lý do có thể là không liên quan gì đến virus corona cả. Phương Tây thận trọng trước các vụ cưỡng ép chuyển giao công nghệ, trước mô hình quản lý thiếu minh bạch và cạnh tranh bất bình đẳng của Trung Quốc. Bản thân Trung Quốc cũng sẽ giảm các dự án vào châu Âu hay Mỹ. Thực ra, Trung Quốc không còn lệ thuộc vào đầu tư trực tiếp nước ngoài như hồi đầu những năm 2000 nữa. Bắc Kinh đã phát triển những công nghệ riêng và những nghiên cứu khoa học riêng. Tuy nhiên, sẽ hoàn toàn không có chuyện phương Tây đột nhiên đóng cửa với Trung Quốc". Bốn bài học của virus corona Bài học thứ nhất từ dịch Covid-19 lần này là từ lâu nay, thế giới đã "ỷ lại" vào Trung Quốc, tin tưởng vào sức mạnh sản xuất của nước đông dân nhất địa cầu. Mức độ tin tưởng đó cao đến nỗi trong vài thập niên, ông khổng lồ châu Á này vừa là hầu bao của thiên hạ, vừa là nguồn tiêu thụ vừa là nhà cung ứng "nuôi" cả thế giới. Bài học thứ nhì virus corona đang đem lại là trên con đường đi tìm lợi nhuận, các hãng xưởng, bất luận đông hay tây, đã trông thấy nguồn nhân lực dồi dào và rẻ của Trung Quốc, thấy thị trường rộng lớn 1,4 tỷ dân, trông thấy lợi thế khi các nhà máy tại Trung Quốc hoạt động hết công sức nhả khói gây ô nhiễm cho môi trường và không khí hay sông ngòi bị ô nhiễm đó thì dân Trung Quốc hứng chịu. Có điều, chuỗi cung ứng đó cũng có những lỗ hổng, và có thể bị một con virus nhỏ đe dọa. Điểm thứ ba là mâu thuẫn trong mục tiêu chống biến đổi khí hậu mà nhiều nước phương Tây đang trên tuyến đầu. Thế giới đề ra mục tiêu giảm hiệu ứng nhà kính làm hâm nóng bầu khí quyển, mà không nghĩ đến chuyện giới hạn những chuyến tàu chở hàng, đi cả vòng trái đất để đưa hàng Trung Quốc đến tay người tiêu dùng ở bên kia địa cầu. Bài học thứ tư là vào thời điểm này, Bắc Kinh đang lo sợ dịch bệnh càng kéo dài, uy tín của Trung Quốc trong mắt các nhà đầu tư càng mai một. Tuy nhiên cầm chắc là một khi Covid-19 chìm vào quá khứ thì mọi việc đâu sẽ hoàn đấy : không còn mấy ai nói đến một mô hình kinh tế "phi quốc tế hóa" hay "phi toàn cầu hóa", bởi vì giới tư bản luôn có những sáng kiến trên con đường đi tìm lợi nhuận. Vả lại nếu Trung Quốc không còn được xem là một bãi đáp an toàn, thì các doanh nghiệp quốc tế sẽ đi tìm những bãi đáp mới. Cũng có không ít các quốc gia đang phát triển muốn được trở thành "công xưởng của thế giới" như con đường mà Trung Quốc đã đi qua.

Virus corona càng lan nhanh, nhu cầu khử trùng, xử lý đồ bảo hộ của nhân viên y tế, kim tiêm, khẩu trang thải ra càng lớn. Trung Quốc và nhiều nước châu Á ồ ạt mua vào các trạm xử lý rác thải y tế. Là một trong bảy hãng trong ngành trên thế giới, Tesalys gần thành phố Toulouse, miền đông nam nước Pháp đã nhận được đơn đặt hàng cho "toàn bộ máy sản xuất trong năm 2020". Từ các hãng hàng không của Pháp đến ngành thời trang hạng sang, công nghiệp xe hơi, thất thu bạc triệu nếu không muốn nói là bạc tỷ vì virus corona. Riêng cổ phiếu của các tập đoàn dược phẩm tăng giá. Dịch bệnh càng lan rộng, đơn đặt hàng của các hãng cung cấp máy xử lý rác thải y tế càng dầy đặc. Đây là trường hợp của Tesalys hay của Bertin Technologies, vùng Yvelines, ngoại ô phía nam Paris. Nhu cầu cấp bách của Vũ Hán Là tâm điểm của dịch viêm phổi cấp tính do chủng mới corona gây nên, song song với việc phải đối phó với khủng hoảng về y tế công cộng, chính quyền thành phố Vũ Hán và tỉnh Hồ Bắc đã cấp bách lên kế hoạch xử lý rác thải y tế. Hệ thống xử lý rác thải y tế của Trung Quốc đang bị đặt trước nhiều thử thách vì đây là một kênh lây nhiễm vô cùng nguy hiểm. Theo thống kê của bộ Môi Trường Trung Quốc hôm 11/02/2020, cả tỉnh Hồ Bắc với gần 60 triệu dân, mỗi ngày thu lượm 187 tấn rác y tế, trong đó 125 tấn trực tiếp liên quan đến Covid-19. Bộ Môi Trường thông báo « đã tăng cường khả năng xử lý rác thải y tế » cho tỉnh này điều thêm 23 đơn vị lưu động đến các thành phố Vũ Hán, Hoàng Cương và Tương Dương. Bộ cũng đã huy động thêm xe vận tải để chuyên chở rác y tế từ các bệnh viện đến các lò đốt rác. Có điều vẫn theo các con số chính thức trên trang mạng của chính phủ China.org.cn, các lò đốt rác trong tâm dịch đang hoạt động gấp đôi so với bình thường. Đó là bề nổi của tảng băng và điều đó không cấm cản ngay từ khi dịch vừa bùng phát trước Tết Nguyên Đán, phía Trung Quốc đã lập tức liên lạc với các công ty của phương Tây. Trong số này có công ty Stericyle của Mỹ, AMB Ecosteryl của Bỉ, Bertin Technologies và Tesalys Pháp.... Riêng với hai công ty của Pháp này, phía Trung Quốc đã đặt mua hơn 50 máy nghiền và tẩy khử rác y tế ngay tại các bệnh viện, tránh được khâu chuyên chở làm tăng cao thêm nguy cơ lây nhiễm. Uy tín của công nghệ Pháp Thông cáo của tập đoàn Bertin Technologie hôm 11/02/2020 cho biết « bộ Y Tế Trung Quốc đã chính thức đặt mua 16 trạm xử lý rác thải y tế tại chỗ Sterilwave để trang bị cho các bệnh viện tại Vũ Hán ». Đây là đơn đặt hàng để đáp ứng với nhu cầu đang tăng mạnh do Covid-19 gây nên. Mỗi trạm Sterilwave có công suất tối đa 80 kg rác một giờ. Về phần Tesalys, một công ty nhỏ có trụ sở tại thị trấn Saint Jean, gần thành phố Toulouse miền tây nam nước Pháp, từ đầu mùa dịch đến nay, hãng « làm việc hết công xuất » và đã phải tuyển dụng thêm nhân viên. Tương tự như Bertin Technologies, máy của Tesalys cũng cho phép xử lý rác thải y tế ngay trong bệnh viện. Dưới tên gọi Steriplus và Sterishred, các trạm xử lý rác thải của Tesalys nhỏ, gọn và dễ dùng. Công nghệ xử lý rác thải y tế của Tesalys tập trung vào hai khâu : nghiền rác y tế, và khử trùng, để rác y tế có thể được xử lý như rác do các hộ gia đình thải ra. Trái với mong đợi, từ khi dịch virus corona bùng phát, khách hàng đầu tiên liên lạc với hãng Tesalys lại chính là Việt Nam. RFI Tiếng Việt đã liên lạc với công ty này để tìm hiểu về công nghệ xử lý rác y tế của Tesalys, và công ty đã phải thích nghi với những đòi hỏi trong mùa dịch Covid-19 như thế nào. Tổng giám đốc Tesalys, Jean Michel Rodiguez, trước hết nói qua về kỹ thuật xử lý rác thải y tế của các tạm Steriplus và Sterishred : "Máy của chúng tôi thuộc dạng nhỏ, dễ sử dụng để tẩy lọc chất độc, biến rác thải y tế thành rác thường để có thể xử lý như chúng ta thường làm và đốt rác của các hộ gia đình vậy. Để làm được việc này, Tesalys dùng hệ thống nghiền rác thải y tế, bao gồm từ y phục bảo hộ, khẩu trang, kim và ống tiêm, tất cả những miếng ga dùng trong các ca mổ ... Tất cả được cho vào một cái thùng các tông hoặc bao đặc biệt chuyên dùng cho việc xử lý rác y tế. Thùng hoặc bao đó được cho vào máy, tương tự như chúng ta bỏ quần áo vào máy giặt. Chúng ta chọn chương trình. Trong 10 phút, máy sẽ nghiền nát tất cả các loại rác nói trên, đồng thời khử luôn các chất độc và vi trùng ở mức 135 độ C trong vòng 10 phút. Như vậy sau 10 phút, thùng các-tông hay bao rác y tế ban đầu giờ đây tan vụn và trở thành một loại rác thải bình thường như tất cả các loại rác trong nhà". Khả năng thích nghi đối phó với Covid-19 Có một khác biệt lớn giữa công nghệ của Bertin Technologies với Tesalys, đó là một bên thì tẩy khử chất độc bằng sóng vi ba còn bên kia dùng hơi nước nóng. Tổng giám đốc Tesalys Jean Michel Rodriguez nhấn mạnh các trạm xử lý rác này dễ dùng tới mức độ nào : "Máy nhỏ, gọn và lại dễ sử dụng nên có thể thích ứng với nhiều cỡ bệnh viện, trạm y tế. Chúng tôi có nhiều cỡ máy có thể xử lý một chu kỳ 10 phút như vậy là từ 20 đến 100 lít rác thải. Chỉ cần có điện và nước là máy xử lý rác y tế của Tesalys có thể hoạt động. Bình thường ra, chúng tôi trao hàng tận nơi, cử nhân viên đến hỗ trợ cho khách hàng, hướng dẫn xử dụng và bảo quản máy. Nhưng vào thời điểm dịch bệnh đang hoành hành, thì chúng tôi gửi máy qua đường biển và hướng dẫn khách hàng về cách dùng qua video". Các trạm xử lý rác của Tesalys có nhiều cỡ, để xử lý từ 20 đến 100 lít trong mỗi chu kỳ 10 phút. Trung bình máy cho phép xử lý khoảng 800 lít rác thải y tế một ngày. Tuổi thọ của máy khoảng 10 năm. Việt Nam một khách hàng đặc biệt Trong bối cảnh dịch viêm phổi cấp tính chủng mới đang lan rộng, từ nhiều tuần qua, rất đông khách hàng lui tới công ty Pháp gần thành phố Toulouse. Có lẽ nhờ đã có một đối tác tại Việt Nam cho nên Việt Nam là khách hàng đầu tiên liên lạc với Tesalys. Jean-Michel Rodriguez cho biết : "Ngay từ khi dịch bệnh bùng phát, chúng tôi đã nhanh chóng được một số khách hàng liên lạc, thí dụ như là Trung Quốc, Việt Nam hay Thái Lan. Tại Việt Nam chúng tôi có một công ty phân phối đại diện ở Hà Nội và chính đối tác này đã liên lạc với chúng tôi trước cả Trung Quốc. Họ hỏi xem chúng tôi có sẵn bao nhiêu máy trong kho và có giải pháp nào thật an toàn loại mọi rủi ro lây nhiễm virus corona hay không. Sau Việt Nam đến lượt Trung Quốc rồi gần đây hơn là Thái Lan đã trực tiếp liên hệ với chúng tôi". Tesalys đã có một điểm phân phối tại Việt Nam từ 5 năm qua và theo giám đốc công ty, điểm mạnh của hãng là tất cả các máy đều được sản xuất ngay tại Saint Jean gần Toulouse. Không sợ chuỗi cung ứng bị gián đoạn. Phía Việt Nam đang dạm hỏi để đặt mua khoảng 30 trạm xử lý rác thải của Tesalys. Do đang trong quá trình đàm phán ông Rodriguez không đi sâu thêm vào chi tiết hợp đồng. Được hình thành từ năm 2012, 95% doanh thu của hãng nhờ xuất khẩu. Hiện đã có 300 trạm xử lý rác thải y tế Steriplus và Sterished đang hoạt động tại 50 quốc gia, hơn một nửa trong số đó là tại các nước Đông Nam Á. Châu Á là một thị trường lớn của Tesalys. Trở lại với dịch viêm phổi lần này : Với những gì được biết tới nay về Covid-19, đây là loại siêu vi bị tiêu hủy ở nhiệt độ trên dưới 56°C nhưng virus corona lại rất dễ lây nhiễm. Vậy Tesalys có những đề xuất đặc biệt nào trong việc loại trừ hiểm họa Covid-19 lây lan ? Jean Michel Rodriguez giải thích: "Chúng tôi đã nghiên cứu những phương án để loại nguy cơ lây nhiễm vì virus corona và đã tìm ra giải pháp. Trước khi nghiền nát rác thải y tế, chúng tôi xả hơi nước nóng 85 °C trong vòng 10 phút, rồi mới bắt đầu quy trình nghiền nát và khử trùng rác vụn như đã nói ở trên. Theo các nghiên cứu y khoa, siêu vi chủng mới tuy rất dễ lây nhiễm nhưng sẽ bị vô hiệu hóa ở nhiệt độ trên dưới 56°C. Nói cách khác, vì virus corona, để xử lý một thùng rác y tế quy trình tổng cộng kéo dài trong 20 phút. Hiện tại phía Việt Nam ngỏ ý muốn đặt từ 30 đến 50 máy của Tesalys, phía Trung Quốc thì đã đặt cọc để mua từ 40 đến 50 đơn vị và chúng tôi gửi máy sang Trung Quốc ngay từ cuối tháng 2/2020. Bên cạnh đó chúng tôi cũng đã liên tục được nhiều quốc gia khác quan tâm". Vào lúc còn có nhiều ẩn số về siêu vi gây dịch bệnh, tâm lý lo sợ virus như một bàn tay vô hình hoành hành ở khắp nơi. Lãnh đạo hãng Tesalys cho biết là hãng có những đề xuất tăng cường biện pháp an toàn, tránh mọi rủi ro lây nhiễm: "Hiện tại, những nhân viên y tế chịu trách nhiệm xử lý rác thải đều đã được bảo vệ, được trang bị từ quần áo đến mũ, từ kính đến mặt nạ, găng tay, giầy ... để tránh rủi ro lây nhiễm. Ở khâu này, chúng tôi không thể làm gì hơn. Tesalys đặc biệt chú trọng vào mục đích là dù có virus corona hay không, thì miễn làm sao, phải tẩy, khử được hết các chất độc và vi trùng trong rác thải y tế. Mục đích là rác thải y tế không nguy hiểm và có thể đưa vào những lò đốt rác như rác từ các hộ gia đình thải ra". Theo Tổ Chức Y Tế Thế Giới, 85 % rác thải y tế có thể xử lý như rác từ các hộ gia đình, nhưng 15 % còn lại thuộc diện "nguy hiểm", là đường lây truyền và gây ô nhiễm với những tác động tai hại. Trong số này có rác hóa học và nguyên tử. Trung bình, mỗi bệnh nhân thải ra từ 0,2 đến 1 kg rác y tế một ngày. Trên toàn thế giới thị trường xử lý rác thải y tế hiện nay tương đương với 2,5 tỷ đô la.