TẠP CHÍ KINH TẾ

Thuế và các khoảng đóng góp cho quỹ an sinh xã hội ở Pháp cao nhất trong Liên Hiệp Châu Âu và trong số các 36 thành viên của tổ chức OCDE. Phong trào Áo Vàng kéo dài từ giữa tháng 11/2018 nảy sinh từ phẫn nộ trong một bộ phận công luận cho rằng chính sách thuế của Pháp là "bất công". Trong cuộc Thảo luận toàn quốc để cải tổ đất nước, thuế và những đóng góp cho xã hội là một trong bốn chủ đề được tham khảo ý kiến của người dân. Tạp chí của RFI đặt câu hỏi với chuyên gia kinh tế Mathieu Plane thuộc Đài Quan Sát Tình Hình Kinh Tế Pháp, OFCE về chính thuế khóa của Pháp, về nét đặc thù của mô hình xã hội Pháp, về cảm nhận "bất công trong lĩnh vực thuế khóa". Pháp cần làm gì để chính sách thuế "công bằng hơn" ? Làm thế nào để thuế - đóng góp của người dân - được sử dụng hiệu quả hơn ? Liệu dân Pháp có chấp nhận được giảm thuế nhưng bù lại sẽ phải trang trải toàn bộ các phí tổn về y tế, giáo dục hay từ bỏ những phúc lợi xã hội vốn có ? Vô địch về thu thuế "Một nửa thu nhập là để nộp cho Nhà nước" là lời than phiền thường nghe thấy qua câu chuyện hàng ngày của không ít người Pháp. Không chỉ là nhà vô địch thế giới về bóng đá, Pháp còn dẫn đầu bảng trong số các nền kinh tế bắt người lao động và dân chúng đóng góp nhiều nhất. Theo báo cáo của Tổ Chức Hợp Tác và Phát Triển Kinh Tế (OCDE) được công bố hồi tháng 12/2018, với 46,2 % tỷ lệ thuế so với GDP, Pháp dẫn đầu bảng trong số 36 nước thành viên của OCDE "gắt" nhất về mặt thuế. Tỷ lệ bao gồm cả thuế và các khoản đóng góp bắt buộc cho Nhà nước tại Pháp cao hơn 10 điểm so với mức trung bình của OCDE. Thống kê của châu Âu, Eurostat, đầu tháng 12/2018 cũng chỉ ra rằng trong số 28 thành viên Liên Hiệp Châu Âu, Pháp cũng là một "nhà vô địch" về thuế khóa. GDP của Pháp trong năm 2017 là 2300 tỷ euro, gần một nửa trong số đó, tức khoảng 1000 tỷ euro, về tay Nhà nước. Đại để, Nhà nước thu khoản tiền khổng lồ này dưới những hình thức như sau : Thứ nhất là thuế trực tiếp và thuế trị giá gia tăng TVA. Thuế trực tiếp gồm thuế đánh vào mức thu nhập của các hộ gia đình, thuế doanh nghiệp, thổ trạch, quyền sử dụng đất đai ... Thứ hai là tất cả các khoản đóng góp cho các quỹ an sinh xã hội từ quỹ lương hưu đến y tế, trợ cấp gia đình ... Khoản này do người lao động và cả giới chủ gánh chịu. Chúng được gọi chung là những khoản đóng góp bắt buộc (prélèvements obligatoires). Mô hình xã hội Pháp : 1000 tỷ euro Số tiền 1000 tỷ euro đó được dùng làm vào những việc gì ? Chỉ riêng trong lĩnh vực xã hội, Mathieu Plane, thuộc Đài Quan Sát Tình Hình Kinh Tế Pháp OFCE, lưu ý : " Tại Pháp, tỷ lệ đánh thuế cao như vậy là nhằm tài trợ cho hệ thống an sinh xã hội của chúng ta. Ngoài mảng thuế trực tiếp và trị giá gia tăng, người Pháp phải đóng góp cho các quỹ an sinh xã hội. Khoản đóng góp cho các quỹ an sinh xã hội tương đương với 16 % GDP. Đổi lại, từ lương hưu, đến các chi phí về y tế và giáo dục đều do các quỹ của Nhà nước đài thọ. Các quỹ trả lương hưu cho người cao tuổi là quỹ của Nhà nước, chứ không phải là các quỹ tư nhân như ở Mỹ. Tương tự, trong các lĩnh vực y tế và giáo dục, Nhà nước đài thọ gần như toàn bộ các chi phí này cho dân Pháp. Nói một cách khác, ở Pháp mọi người phải đóng thuế cao, nhưng khoản tiền đó là nhằm tài trợ cho chính sách bảo hiểm xã hội. Cần nói thêm, Pháp là một quốc gia năng động về mặt dân số, tức là chúng ta cần phải đầu tư nhiều vào giáo dục. Ở đây có hiệu ứng mà tôi gọi là « bù trừ qua lại » giữa việc chính phủ và các quỹ của Nhà nước thu nhiều thuế nhưng chi tiêu công cộng cũng nhiều". Công bằng xã hội Một cách chi tiết hơn, viện thống kê của Pháp cho biết, 67 % các khoản đóng góp bắt buộc được dùng để trả lương hưu, bồi hoàn một số dịch vụ y tế, cấp trợ cấp gia đình, trợ cấp thất nghiệp và cả nhà ở cho những người có thu nhập thấp ... Chính sách trợ cấp này, theo chuyên gia Mathieu Plane của OFCE, nhằm thu hẹp "bất bình đẳng trong xã hội". Ông giải thích: " Khi chúng ta nói chuyện đánh thuế, cần biết là ở đầu bên kia, người dân được hưởng những dịch vụ công cộng. Đó là một sự chọn lựa về mô hình xã hội. Mọi người đều được hưởng những dịch vụ y tế một cách tương đối đồng đều, tương tự như vậy trong ngành giáo dục. Chính nhờ vậy, giảm được nhiều những bất bình đẳng. Thêm một điểm nữa là dù đóng góp ít hay nhiều cho các quỹ an sinh xã hội, thì khi đau ốm, một phần tiền bác sĩ hay thuốc men, chi phí bệnh viện... được quỹ bảo hiểm y tế của Nhà nước hoàn lại. Điều này hoàn toàn khác so với ở Mỹ. Tại Hoa Kỳ, người lao động ít phải đóng góp cho các quỹ an sinh xã hội, đổi lại, họ phải tự trả tiền khi đi khám bệnh hay mua thuốc. Người Mỹ nếu có điều kiện phải mua bảo hiểm y tế riêng. Về giáo dục, học phí cho con em của họ cũng rất cao, chính vì thế mà nhiều hộ gia đình phải đi vay ngân hàng để cho con cái đi học. Theo nghiên cứu của OFCE, nếu không được chính phủ trợ giúp, hàng tháng trung bình một hộ gia đình phải tốn khoảng 1000 euro cho hai khoản y tế và giáo dục. Tức là 12000 euro mỗi năm. Đó là một món tiền rất lớn trong ngân sách của các hộ gia đình nếu không được Nhà nước trợ cấp". "Bất công" trong chính sách thuế khóa ? Có điều, trong 40 năm qua, vì rất nhiều những lý do khác nhau (tăng trưởng chậm lại, hay yếu tố dân số...) các quỹ an sinh xã hội Pháp thường xuyên trong tình trạng bội chi. Để lấy lại cân bằng, các chính phủ, bất luận tả hay hữu, nâng mức đóng góp bắt buộc. Do vậy, một phần dân Pháp bất bình vì phải đóng thuế quá nhiều, trong lúc các dịch vụ công lại tuột dốc. Chuyên gia Mathieu Plane, Đài Quan Sát Tình Hình Kinh Tế Pháp cho rằng, cảm thấy bị đối xử bất công trước chính sách thuế khóa, "injustice fiscale", là một trong những động lực thúc đẩy người Áo Vàng xuống đường từ giữa tháng 11/2018 : "Một mặt người Pháp đòi được xã hội bảo trợ tốt hơn nữa và rõ rệt nhất là công luận thường chống đối mỗi lần chính phủ đòi cắt giảm chi tiêu công cộng để tiết kiệm công quỹ. Nhưng mặt khác, dân Pháp muốn được giảm các khoản đóng góp cho quỹ y tế, lương hưu, hay thất nghiệp … Phong trào Áo Vàng xuất phát từ chỗ một phần công luận phẫn uất trước cảnh sưu cao thuế nặng và số này cảm thấy là họ bị thiệt thòi : phải đóng thuế ngày càng nhiều, trong lúc các dịch vụ của Nhà nước lại liên tục xuống cấp. Đúng là từ năm 2008 khi thế giới lâm vào khủng hoảng tài chính, rồi khủng hoảng kinh tế, Pháp cũng như các nước trong Liên Hiệp Châu Âu đã liên tục phải cắt giảm chi tiêu, để giảm bớt nợ công, trong lúc tăng trưởng thì không có. Nhà nước đã phải tăng thuế, bắt người lao động và cả những người đã về hưu đóng góp nhiều hơn cho các quỹ an sinh xã hội. Cùng lúc, một số các trường học, bệnh viện, chi nhánh bưu điện... bị đóng cửa. Các dịch vụ công bị thu hẹp lại, nhất là ở các vùng nông thôn, ở những ngôi làng hẻo lánh… Từ đó, một phần công luận Pháp thực sự hoài nghi về mô hình của chúng ta và số này phản đối điều mà họ gọi là « bất công về thuế khóa ». Đây sẽ là một chủ đề lớn được đưa ra thảo luận ở cấp quốc gia". Phương hướng nào cho một chính sách mới về thuế khóa ? Trong bức thư gửi tới toàn dân trước khi Pháp chính thức mở ra cuộc tham khảo ý kiến trên toàn quốc, tổng thống Emmanuel Macron trực tiếp đặt câu hỏi : Cần làm thế nào để chính sách về thuế khóa của Pháp công bằng hơn, hiệu quả hơn ? Chúng ta cần dẹp bỏ hẳn những loại thuế nào ? Chủ nhân điện Elysée thẳng thắn đặt vấn đề : không thâu thuế của dân, chính phủ không có phương tiện để tài trợ cho các quỹ an sinh xã hội, cho các chương trình trợ cấp cho 66 triệu người Pháp như từ trước tới nay. Vậy dân Pháp đề nghị cắt giảm chi tiêu ở những khoản nào, có chấp nhận hay không hy sinh một số các dịch vụ công ? Chuyên gia Mathieu Plane báo trước, sau cuộc thảo luận ở cấp toàn quốc lần này, một mô hình mới về mặt xã hội sẽ mở ra. Một nghiên cứu gần đây của OFCE nhìn nhận tính chính đáng của làn sóng phẫn nộ vì phải đóng thuế quá nhiều : 2/3 trong số các hộ gia đình tại Pháp đóng góp cho xã hội nhiều hơn là những khoản trợ cấp mà họ thực sự nhận lại được từ các khoản trợ cấp của Nhà nước. Từ sau khủng hoảng toàn cầu 2008, các hộ gia đình phải đóng thuế nhiều hơn, chia sẻ gánh nặng với các doanh nghiệp, các ngân hàng và cả chính phủ để thu hẹp bội chi ngân sách của Nhà nước. Pháp muốn mô hình xã hội như thế nào ? Nếu đóng ít thuế cho chính phủ, cho các quỹ y tế, quỹ thất nghiệp … của Nhà nước, thì sẽ phải đóng học phí cho con cái ngay từ khi chúng còn ở mẫu giáo, và sẽ không còn được bồi hoàn khi đi khám bác sĩ nữa… ? Trong trường hợp nước Pháp đồng ý dẹp bỏ các khoản trợ cấp xã hội thì có nghĩa là người giàu có điều kiện mua bảo hiểm y tế, người nghèo thì không. Người giàu có điều kiện đóng tiền học cho con, người có thu nhập thấp thì không, hay phải cho con đi học xa … Ở đây đặt ra một loạt những câu hỏi khác liên quan tới vai trò của Nhà nước, của tư nhân. Chuyên gia Mathieu Plane, thuộc OFCE, kết luận, tất cả những câu hỏi đó phải " được cân nhắc rất kỹ trong đợt thảo luận ở cấp quốc gia" lần này. Cốt lõi của vấn đề hiện này là nước Pháp rơi vào vòng luẩn quẩn, bởi không còn khả năng đài thọ mô hình xã hội như xưa, mà người Pháp thì không chấp nhận bị mất những phúc lợi xã hội đã có. Dù chỉ là một trong bốn chủ để chính được đưa vào cuộc thảo luận ở cấp toàn quốc lần này, nhưng nguyện vọng của người dân về chính sách thuế khóa sẽ phác họa lại mô hình xã hội của nước Pháp trong tương lai.

Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật Bản hay Liên Hiệp châu Âu sẽ là đầu tầu kinh tế của thế giới trong năm 2019 ? Nhiều đám mây đen đe dọa tăng trưởng trên Lục Địa Già. Đứng đầu trong số đó là ẩn số về Brexit, khi Anh Quốc ra đi sau 40 năm chung sống với Liên Hiệp Châu Âu. Các dự báo đều cho rằng kinh tế Nhật Bản ổn định, tăng trưởng tại Mỹ vững vàng, GDP của Trung Quốc vẫn tăng hơn 6 % một năm, không một thành viên nào trong khối Euro phải đối mặt với khủng hoảng, vậy mà giới trong ngành đều coi 2019 là một năm "đầy bất trắc" với "quá nhiều ẩn số". Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế và Ngân Hàng Thế Giới giảm dự báo tăng trưởng của toàn cầu cho năm nay. Mọi chú ý vẫn dồn về phía Donald Trump - Tập Cận Bình, xem đến khi nào thì hai ông khổng lồ này buông vũ khí sau cuộc chiến thương mại kéo dài suốt cả năm 2018. Thế giới nợ nần chồng chất, chứng khoán từ Âu sang Á trồi sụt thất thường. Hy vọng nhóm các nền kinh tế đang trỗi dậy BRICS (Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi) tỏa sáng gần như tiêu tan. Riêng tại châu Âu, giới đầu tư ngày càng hoài nghi về khả năng cải tổ của tổng thống Pháp Emmanuel Macron sau đợt nổi dậy của phong trào Áo Vàng. Đầu tầu kinh tế của Liên Hiệp Châu Âu là Đức liên tiếp tỏ dấu hiệu mệt mỏi. Nhưng thách thức to lớn nhất đặt ra cho cả châu lục này là ngưỡng 29/03/2019, khi Anh Quốc chính thức ra khỏi Liên Hiệp Châu Âu. Brexit : Dân chúng đang trả giá cho những tranh cãi trên chính trường Luân Đôn Ngày 29/03/2019, Anh Quốc sẽ chính thức ra khỏi Liên Hiệp Châu Âu. Từ sau cuộc trưng cầu dân ý hồi tháng 6/2016, Luân Đôn ráo riết đàm phán với Bruxelles về một giai đoạn chuyển tiếp 21 tháng. Đó là thời gian cần thiết để nước Anh đặt nền tảng cho quan hệ với 27 thành viên còn lại trong khối thời hậu Brexit. Nhưng gần 100 ngày trước khi chính chức chia tay, không có gì bảo đảm cho giai đoạn chuyển tiếp đó. Trong trường hợp xấu nhất là chia tay mà không có được thỏa thuận, "no deal", với hậu quả kèm theo là, kể từ ngày 30/03/2019, Luân Đôn sẽ mất hết mọi lợi thế trong quan hệ với Liên Hiệp Châu Âu. Từ chính sách ưu đãi thuế quan đến điều khoản tự do lưu thông về hàng hóa, thuốc men, quyền tự do đi lại của các công dân Anh và Liên Âu, thỏa thuận ưu đãi tài chính của khu vực City hay quy định về hàng không ... cũng đều phải đàm phán lại từ đầu. Trả lời trên đài France Inter hôm 19/10/2018, trưởng đoàn đàm phán của Liên Hiệp Châu Âu về Brexit, Michel Barnier nói rõ về tác hại trong trường hợp Anh Quốc ra đi mà không đạt được một thỏa thuận nào với Liên Âu : "Nếu như không đạt được đồng thuận ngày 30 tháng 3, sẽ không có giai đoạn chuyển tiếp. Anh Quốc phải lập tức ra khỏi liên minh thuế quan châu Âu. Với quyết định từ bỏ Liên Âu, Luân Đôn mặc nhiên từ bỏ 750 thỏa thuận quốc tế, kể cả thỏa thuận về thị trường chung Châu Âu. Vương quốc Anh khi đó sẽ có mối quan hệ với Liên Hiệp Châu Âu trong khuôn khổ Tổ Chức Thương Mại Thế Giới. Điều đó có nghĩa là Bruxelles sẽ tái lập các hàng rào thuế quan và hạn ngạch nhập khẩu đối với hàng hóa của Anh bán sang thị trường chung châu Âu. Mọi chuyện khi đó sẽ khó khăn hơn rất nhiều cho tất cả chúng ta, nhưng lại càng tai hại hơn đối với dân Anh". Trong trường hợp này, thiệt hại cho cả đôi bên ước tính lên tới 65 tỷ euro, như thẩm định của cơ quan tư vấn Oliver Wyman, trụ sở tại New York. Ba mươi tỷ trong số này đè nặng lên các doanh nghiệp Anh, 35 tỷ sẽ do các công ty của toàn thể 27 nước còn lại trong Liên Hiệp Châu Âu gánh chịu. Chính vì muốn tránh kịch bản tai hại và tốn kém này, thủ tướng Theresa May hôm 25/11/2018 đã cố gắng đạt được đồng thuận với các đối tác châu Âu về thủ tục ly dị. Nhưng văn bản đó đã vấp phải sự chống đối của chính nghị viện Anh. Một số dân biểu ngay trong đảng bảo thủ của bà thậm chí còn tìm cách bỏ phiếu bất tín nhiệm thủ tướng nhưng đã thất bại. Trong lúc các chính khách tại Luân Đôn lao vào một cuộc đọ sức huynh đệ tương tàn, các doanh nghiệp Anh hết sức lo lắng cho giai đoạn sắp mở ra từ sau cột mốc quan trọng 29/03/2019. Chủ một cửa hàng hoa tại Birmingham, trả lời phóng viên RFI Ariane Gaffuri, nói ông đang trong thế bị động, bởi vì hàng ngày vẫn phải mua hoa từ Hà Lan. Hàng được chuyển đến cảng Calais, miền bắc nước Pháp rồi được chuyên chở qua đường hầm dưới lòng biển Manche trước khi vào lãnh thổ Anh. Trong trường hợp Anh Quốc không đạt được một đồng thuận nào với các đối tác châu Âu về Brexit, thủ tục hải quan sẽ phức tạp hơn nhiều, thuế nhập khẩu tăng lên và ảnh hưởng tới doanh thu của cửa hàng hoa. Cũng như ông bán hoa ở Birmingham, các doanh nhân Anh từ ngành thực phẩm đến công nghiệp đều trong trạng thái lo âu. Chỉ riêng về mậu dịch, thứ nhất họ sợ trong chưa đầy 100 ngày nữa, nước Anh sẽ bị gạt ra ngoài thị trường chung của 27 thành viên còn lại trong Liên Âu với gần 450 triệu dân. Lo ngại thứ hai là mất hết những lợi thế vốn có trong 40 năm qua : thuế hải quan sẽ tăng lên trở lại, hàng của Anh đắt đỏ hơn và khó bán hơn sang châu Âu. Thêm vào đó hàng xuất ra hay nhập vào Liên Hiệp Châu Âu phải khai báo ở hải quan như tất cả những xe chở hàng từ những nước ngoài. 65 tỷ euro thiệt hại vì Brexit Nhưng không chỉ có giới tiểu thương lo ngại, như nhận xét của Béatrice Leveillé, phóng viên RFI và cũng từng là thông tín viên thường trực của đài tại Luân Đôn : "Không khí tại khu tài chính City rất ảm đạm, các doanh nghiệp lo ngại Luân Đôn không đạt được thỏa thuận với châu Âu khi chia tay. Trong trường hợp này, Anh Quốc bỗng dưng đứng ngoài Liên Hiệp Châu Âu. Các công dân Anh khi vào châu Âu phải tuân thủ những thủ tục ở biên giới tương tự như công dân Mauritania. Ai cũng nghĩ là kịch bản này hoàn toàn có thể xảy ra. Thỏa thuận mà thủ tướng Theresa May đàm phán được với 27 thành viên còn lại của Liên Hiệp Châu Âu hồi cuối năm ngoái đã không được Nghị Viện Anh tán đồng. Phe chủ trương tổ chức lại một cuộc trưng cầu dân ý thứ nhì không áp đặt được sáng kiến đó. Lãnh đạo Công Đảng Jeremy Corbyn, người có khả năng thay thế bà May, thì chỉ có một mục lịch trình duy nhất đó là đàm phán lại về Brexit, nhưng chẳng ai hài lòng với giải pháp này. Brexit, một bài toán nan giải, nay đang trở thành một cơn ác mộng. Thủ tướng Theresa May hứa sẽ đưa kế hoạch Brexit ra biểu quyết tại Quốc Hội trước ngày 21 tháng Giêng. Bà đang dùng chiến thuật câu giờ để văn bản này được thông qua. Bằng không, theo Theresa May, Anh Quốc sẽ phải ra đi mà không đạt được thỏa thuận nào với Liên Âu, hay cũng có thể là sẽ không có Brexit". Chuyên gia kinh tế Alexandre Vincent, thuộc trung tâm nghiên cứu Rexecode tại Paris giải thích thêm : "Trong trường hợp một kịch bản Brexit triệt để, lượng hàng hóa và dịch vụ trao đổi giữa nước Anh với Liên Hiệp Châu Âu sẽ giảm đi đáng kể. Một số nghiên cứu nêu lên khả năng giảm tới 50 %. Như vậy, về trung hạn, GDP của Anh bị mất từ 6 đến 9 %. Trong trường hợp khả quan nhất thì thiệt hại ước tính lên tới khoảng 3 hay 4 %, vào thời điểm mà kinh tế châu Âu và toàn cầu có dấu hiệu đang tăng trưởng chậm lại". Ẩn số về tương lai của Anh Quốc sau Brexit đã khiến tổng đầu tư tại vương quốc này sụt giảm gần 30 % trong năm 2018, nhất là khi biết rằng 55 % xuất khẩu của Anh là để bán sang Liên Âu. Nhưng không chỉ có người dân Anh lo lắng. Các đối tác thương mại chính của Luân Đôn cũng đang lo âu không kém. Một nước nhỏ như Đan Mạch, với khoảng 6 triệu dân, hàng năm xuất khẩu 13 tỷ euro hàng sang Anh Quốc, cũng đang gấp rút tìm những thị trường mới. Riêng với Pháp, Anh là một trong số 10 bạn hàng quan trọng nhất, là thị trường tiêu thụ 5 % hàng xuất khẩu "made in France", 30.000 doanh nghiệp Pháp xuất khẩu sang Anh Quốc. Riêng tại các thành phố cảng ở phía bắc từ Brest đến Le Havre hay Calais..., một phần lớn các hoạt động kinh tế phụ thuộc vào giao thương với vương quốc Anh. Mỗi ngày có ít nhất 50.000 tấn thực phẩm phải đi qua các cửa khẩu của Pháp, trước khi đến tay người tiêu dùng ở bên kia bờ biển Manche ; gần 140 tỷ euro hàng hóa hai chiều trung chuyển qua đường hầm dưới lòng biển Manche. Theo thống kê của bộ Giao Thông Pháp, trong năm 2017, chỉ riêng hai thành phố cảng là Calais và Dunkerque đã là cửa khẩu của 4,2 triệu xe tải giữa Anh Quốc và châu Âu lục địa. Tái lập đường biên giới giữa Anh và Pháp không phải là chuyện dễ làm, đó là chưa kể hàng loạt những khó khăn đặt ra về quyền tự do đi lại của người lao động giữa Liên Âu và Anh Quốc sau này. Giữa tháng 12/2018, Ngân Hàng Trung Ương Châu Âu đã giảm dự báo tăng trưởng của Liên Âu. Tại Berlin, bộ trưởng Tài Chính Đức báo động "thời kỳ vàng son đã đi qua", tăng trưởng của Đức sẽ chựng lại trong năm nay một phần do "hiệu ứng Brexit". Brexit đang chi phối chính quyền Luân Đôn và đang đặt các đối tác châu Âu của Anh Quốc vào thế lúng túng không kém, đặc biệt là trong bối cảnh, chưa đầy hai tháng sau ngưỡng 29 tháng 3, toàn Liên Hiệp Châu Âu sẽ bầu lại Nghị Viện. Bruxelles hiện thời khổ tâm vì cuộc ly dị đã cận kề với Anh Quốc. Những hồ sơ nóng bỏng trong quan hệ thương mại với Hoa Kỳ hay Trung Quốc tạm thời được giới lãnh đạo châu Âu tạm gác sang một bên.

Dự báo tăng trưởng toàn cầu mất 0,2 điểm. Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế loan báo sẽ còn tiếp tục hạ dự phóng trong những tháng tới. Đầu tư vào châu Á giảm sụt. Tất cả những sự kiện này đều bắt nguồn từ cuộc đọ sức kéo dài giữa hai siêu cường kinh tế thế giới là Hoa Kỳ và Trung Quốc. Các sự kiện như Brexit đe dọa tăng trưởng của một trong bảy nền kinh tế phát triển nhất thế giới là Anh Quốc, và của toàn khối Liên Hiệp Châu Âu, những khó khăn kinh tế của Nga hay sự kiện Iran lại rơi vào vòng luẩn quẩn của các biện pháp trừng phạt do Mỹ ban hành, Hy Lạp không còn cần được "tiếp nước biển"... bị chiến tranh thương mại Mỹ-Trung làm lu mờ. 2018 là năm mà mọi chú ý dồn về Washington và Bắc Kinh. Sau giai đoạn hù dọa, chính quyền Trump khơi mào cuộc chiến. Tháng 3/2018 tổng thống Trump ký sắc lệnh đánh thuế thép và nhôm nhập vào thị trường Hoa Kỳ. Nhà Trắng tạm tha cho một số nước "bạn", nhưng Trung Quốc không được hưởng ân huệ đó. Nhôm, thép chỉ là khúc dạo đầu. Ngay từ tháng 5, tháng 6/2018 Nhà Trắng phạt thêm hàng "made in China" bán sang thị trường Mỹ : tăng thuế nhập khẩu 10 %, rồi 25 % nhắm vào 50 tỷ đô la rồi 100 tỷ và thậm chí là 200 tỷ đô la hàng của Trung Quốc. Ở góc đài bên kia, Bắc Kinh không khai chiến nhưng chơi trò "ăn miếng trả miếng". Mỗi bên đều đưa ra một danh sách hàng trăm, hàng ngàn mặt hàng của đối phương bị "trừng phạt". Vào cuối mùa xuân năm nay, sứ giả của ông Tập Cận Bình đã tưởng chừng đạt được đồng thuận với ban cố vấn của Donald Trump sau khi thông báo một số nhượng bộ. Ở Nhà Trắng, tổng thống Hoa Kỳ coi những hứa hẹn đó là "quá trễ và chưa đủ". Chương trình đàm phán bị gián đoạn, cho dù là ở hậu trường, đôi bên vẫn ngầm duy trì kênh liên lạc. Trong tạp chí của RFI ngày 03/05/2018, chuyên gia kinh tế Sébastien Jean, giám đốc Trung Tâm Nghiên Cứu Về Triển Vọng Thông Tin Quốc Tế (CEPII) giải thích về phương pháp đàm phán của Donald Trump : "Tình hình khá nghiêm trọng bởi vì tới nay Hoa Kỳ là quốc gia đã đặt ra luật chơi chung cho thế giới trong lĩnh vực thương mại. Để rồi giờ đây, chính nước Mỹ lại phản đối cái mô hình đó và thậm chí là còn đòi phá vỡ những gì đã có. Những tuyên bố của chính quyền Washington đe dọa đến phần cốt lõi trong quan hệ kinh tế và thương mại trên thế giới. Nhưng cần nói thêm là tới nay, đây mới chỉ là những lời đe dọa chứ Hoa Kỳ chưa thực sự áp dụng các biện pháp trừng phạt như đã tuyên bố. Dù sao thì Nhà Trắng cũng gây hoang mang về chính sách thương mại của Hoa Kỳ, nhất là khi mọi người cùng biết Donald Trump có thói quen uy hiếp đối phương, bắt họ phải nhượng bộ". Mỹ- Trung, "cái đinh" trong các hội nghị quốc tế Cuộc đọ sức giữa hai ông khổng lồ kinh tế của thế giới này bắt cả thế giới phải theo dõi. Tại hội nghị quốc tế ASEAN, Singapore, đầu tháng 11/2018 hay thượng đỉnh G20 vừa qua ở Achentina, mọi người chỉ chú ý vào những màn đấu khẩu hay phát biểu của lãnh đạo Mỹ và Trung Quốc với hy vọng Washington và Bắc Kinh hưu chiến. Theo thẩm định của Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế các đòn ăn miếng trả miếng trên mặt trận thương mại làm tổn hại đến tăng trưởng toàn cầu. Riêng đối với châu Á, vốn lệ thuộc nhiều cả vào Mỹ lẫn Trung Quốc, "bầu không khí càng thêm nặng nề" : IMF giảm dự phóng tăng trưởng của châu Á đang từ 5,6 % xuống còn 5,4 % cho năm tới. Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế nhấn mạnh tới "môi trường bất lợi cho các hoạt động đầu tư". Hội Đồng Phân Tích Kinh Tế CAE một cơ quan nghiên cứu trực thuộc phủ tổng thống Pháp, trong báo cáo ngày 02/07/2018, đưa ra kịch bản đen tối nhất, trong trường hợp Hoa Kỳ áp dụng đến cùng chính sách bảo hộ và thế giới đáp trả một cách ngang ngửa. Chủ tịch CAE, ông Philippe Martin (tạp chí kinh tế ngày 10/07/2018), nêu lên hai lý do khiến các biện pháp bảo hộ cướp đi tăng trưởng của toàn cầu, kể cả Mỹ : "Có những tác động trực tiếp và gián tiếp. Tác động trực tiếp là tăng thuế nhập khẩu, đẩy giá hàng lên cao và đánh thẳng vào túi tiền của người tiêu dùng. Nhưng bên cạnh đó là tác động gián tiếp. Chúng ta nói tới dây chuyền sản xuất mà ngày nay nhiều mặt hàng được làm ra từ các linh kiện nhập ở những nơi khác. Vậy khi một nước nào đó tăng thuế nhập khẩu, rồi các đối tác thương mại của quốc gia đó trả đũa, thì dây chuyền sản xuất ấy bị phá hỏng. Giá thành của các sản phẩm tăng cao. Tôi lấy thí dụ xe hơi Mỹ sản xuất ngay tại Hoa Kỳ cần có nhôm, thép nhập từ các nơi khác vào Mỹ. Chính quyền Trump tăng thuế nhập khẩu nhắm vào nhôm thép, xe của Mỹ tự nhiên đắt hơn. Người tiêu dùng Mỹ phải trả giá. Hãng xe Mỹ bị thiệt. Theo thẩm định của hội đồng CAE trong trường hợp nổ ra một cuộc chiến tranh thương mại toàn diện và cũng xin nói là chúng ta chưa tiến gần tới kịch bản đó, thì cả ba cột trụ kinh tế của thế giới là Hoa Kỳ, Liên Hiệp Châu Âu và Trung Quốc đều thiệt hại nặng nề. Mỗi bên mất khoảng từ 3 đến 4 % GDP một năm và kịch bản này sẽ kéo dài trong rất nhiều năm. Với Pháp chẳng hạn, thì mỗi hộ gia đình sẽ mất khoảng 1.200 euro một năm. Nhưng đây là kịch bản xấu nhất chúng tôi nghiên cứu để đề phòng". Trung Quốc phải nhượng bộ Nếu như từ châu Á đến châu Âu đều thấm mệt vì những đòn đánh qua, đánh lại của Washington và Bắc Kinh, nhưng bản thân hai ông khổng lồ này cũng mệt mỏi vì cuộc chiến không có lợi cho bất kỳ một ai này. Đó là lý do khiến cả Hoa Kỳ lẫn Trung Quốc đều chuẩn bị rất kỹ cho cuộc tiếp xúc hôm 01/12/2018 giữa lãnh đạo hai nước bên lề thượng đỉnh G20 ở Achentina, và thế giới tạm thở phào khi Donald Trump, Tập Cận Bình tuyên bố "tạm ngừng leo thang". Về tương quan lực lượng giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới, khối lượng hàng hóa mà Trung Quốc bán sang thị trường Mỹ lớn gấp 4 lần so với kim ngạch nhập khẩu của nước này từ Hoa Kỳ. Trong chương trình của RFI ngày 04/12/2018, cố vấn Trung Tâm Nghiên Cứu Về Triển Vọng Và Thông Tin Quốc Tế CEPII, Michel Aglietta, ghi nhận việc Trung Quốc phải nhượng bộ là điều gần như hiển nhiên : "Trong khuôn khổ hiện tại, xuất khẩu của Trung Quốc sang thị trường Mỹ chiếm 20 % tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc. Tức là Mỹ mua vào 1/5 hàng Trung Quốc bán ra nước ngoài. Đây là một khối lượng rất lớn. Nếu như Mỹ đánh thuế 10 hay 25 % vào một khối lượng hàng hóa nhất định của Trung Quốc thì ảnh hưởng theo tôi, sẽ không nhiều. Nhưng nếu đánh thuế vào toàn bộ hàng của Trung Quốc bán sang thị trường Hoa Kỳ thì tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc ra toàn thế giới sẽ giảm khoảng 4,5 % và khi đó tăng trưởng của Trung Quốc bị đe dọa". Dù vậy viễn cảnh sang trang chiến tranh thương mại Mỹ Trung còn xa vời, vì theo như giải thích của chuyên gia kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa hôm 10/04/2018, mậu dịch chỉ là phần nổi của tảng băng trong xung khắc Mỹ - Trung và từ lâu nay, Washington luôn coi Bắc Kinh là một mối đe dọa : "Sau khi tổng thống Bill Clinton nhận cho Trung Quốc gia nhập Tổ Chức Thương Mại Thế Giới năm 2000, thì Quốc Hội Mỹ cho thành lập một Hội Đồng Duyệt Xét Quan Hệ An Ninh và Kinh Tế giữa hai nước và hội đồng ấy đã trình lên Quốc Hội, cùng quốc dân nhiều nghiên cứu đáng lo mà ít ai chịu đọc. Sau khi ông Trump đòi các cơ quan hữu trách như bộ Ngân Khố, Thương Mại và đại sứ Thương Mại Hoa Kỳ điều tra và nghiên cứu từ năm ngoái về vi phạm của Bắc Kinh thì họ đã có những phúc trình mà cũng chẳng ai thèm đọc. Từ các báo cáo ấy, viện dẫn Mục 232 của Đạo Luật Thương Mại Mở Rộng năm 1962, ngày 16/02/2018, chính quyền Trump nêu yếu tố an ninh cho ngành thép và nhôm Hoa Kỳ (...) Ngày 22 Tháng Ba, ông Trump viện dẫn mục 301 của Đạo Luật Thương Mại 1974 mà tố cáo việc Bắc Kinh vi phạm luật lệ bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và áp thuế nhập nội trên 1.300 món hàng của Trung Quốc, trị giá khoảng 50 tỷ đô la". Chiến tranh công nghệ cao Vấn đề đặt ra trong bài toán thương mại lần này, là các hoạt động kinh tế của thế giới đầu thế kỷ 21 đã quá lệ thuộc lẫn nhau : Nhà Trắng đánh thuế hàng Trung Quốc bán sang Hoa Kỳ làm tăng giá những sản phẩm được sản xuất ra ngay trên lãnh thổ Mỹ. Hậu quả kèm theo là ảnh hưởng tới túi tiền của các hộ gia đình Mỹ. Hàng Mỹ thêm đắt đỏ, kém hấp dẫn để bán cho các nước khác trên thế giới. Bên cạnh vế thương mại, mục tiêu mà chính quyền Trump nhắm tới là ngăn chận đà phát triển của nền công nghiệp Trung Quốc. Trong bài viết đăng trên báo Asialyst ngày 07/07/2018 chuyên gia kinh tế về châu Á Jean-Raphael Chaponnière nêu lên một thực tế : đối với không ít các tập đoàn lớn của Mỹ, Trung Quốc đã hoặc đang trở thành thị trường quan trọng nhất, hơn cả thị trường Hoa Kỳ. Chiến tranh thương mại giữa Washington và Bắc Kinh có nguy cơ biến hơn 700 chi nhánh của các hãng Mỹ thành những "con tin" khi bị Trung Quốc làm khó dễ. Donald Trump mở ra mặt trận này, các doanh nghiệp Mỹ bị thiệt hại. Đổi lại Trung Quốc cũng đánh mất nguồn đầu tư FDI quý giá trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc đang tăng trưởng chậm lại. Sau cùng, vẫn theo chuyên gia Pháp Jean-Raphael Chaponnière, viện lý do an ninh quốc gia, chính quyền Trump mở các đợt tấn công dồn dập nhắm vào Trung Quốc. Nhưng đấy lại càng là động lực để Bắc Kinh tăng tốc kế hoạch "Manufacturing China 2025". Thêm một dấu hiệu khác cho thấy cuộc đọ sức giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới không chỉ khoanh vùng trên mặt trận thương mại là vụ án nhắm vào lãnh tập đoàn Hoa Vi. Trọng tâm của vấn đề nằm ở chỗ Mỹ và Trung Quốc cùng đang chạy đua trên mặt trận công nghệ cao.

Hàng chục tỷ euro không cánh mà bay sau bốn tuần lễ biểu tình của phong trào Áo Vàng, làm tê liệt một phần các hoạt động kinh tế Pháp vào mùa cao điểm nhất trong năm. Nhưng đó mới chỉ là "bề nổi của tảng băng". Bộ Kinh Tế Pháp ngày 10/12/2018 hạ dự báo tăng trưởng do phong trào Áo Vàng làm xáo trộn các hoạt động trên toàn quốc. Nhiều hoạt động mua bán vào dịp lễ, Tết cuối năm bị chựng lại từ ngày 17/11/2018, ngày biểu tình đầu tiên của phe Áo Vàng. Tiếp theo đó là những hình ảnh bạo động - Paris trong khói lửa trên đại lộ Champs - Elysées, tràn ngập các đài truyền hình quốc tế. Bất ổn về chính sách kinh tế, tài chính thuế khóa của Pháp gây lo ngại cho các nhà đầu tư quốc tế muốn đến Pháp hoạt động. Từ đầu năm tới nay, Ngân hàng Trung ương Pháp đã hai lần giảm dự phóng tăng trưởng. Lần thứ nhất là sau đợt đình công đứt quãng trải dài trong 8 tuần lễ của một bộ phận nhân viên ngành xe lửa (từ cuối tháng 4 đến cuối tháng 6/2018) và lần này là từ khi kinh tế bị tê liệt vì các cuộc xuống đường trong 4 ngày Thứ Bảy liên tiếp của những người Áo Vàng ban đầu đòi giảm thuế xăng dầu, rồi chuyển sang chống sưu cao thuế nặng, đòi tăng mãi lực cho người dân. Theo nghiên cứu của Ngân hàng Trung ương Pháp, GDP trong quý 4/2018 tăng 0,2% thay vì 0,4% như dự báo hồi mùa hè vừa qua, và thấp hơn rất nhiều so với mức 0,8% như đã dự phóng hồi đầu năm. "10 tỷ không cánh mà bay" Trả lời đài RFI, Daniel Gérino thuộc văn phòng tư vấn Carlton Selection lo ngại về hình ảnh của nước Pháp về lâu dài trong mắt các nhà đầu tư quốc tế. "Người Áo Vàng đưa ra một hình ảnh về nước Pháp không hay đối với các nhà đầu tư quốc tế. Ở đây đặt ra vấn đề về sức hấp dẫn của Pháp nói chung, của Paris nói riêng, nhất là vào thời điểm Paris đang muốn thay thế Luân Đôn trở thành trung tâm tài chính châu Âu. Về câu hỏi tình hình này có làm chựng lại tăng trưởng hay không, tôi nghĩ, trước mắt câu trả lời là không bởi vì, người biểu tình tập hợp vào ngày Thứ Bảy hàng tuần, khiến các hoạt động kinh tế bị tê liệt. Nhưng trong tuần, tức là từ Thứ Hai đến Thứ Sáu, may thay là sinh hoạt vẫn bình thường. Tác động đối với kinh tế là có, nhưng trước mắt, ảnh hưởng chưa đến nỗi quá nghiêm trọng với điều kiện là trật tự phải được tái lập. Dù vậy về mặt tâm lý, các đợt biểu tình và đập phá vừa qua vô cùng tai hại. Hơn nữa, việc chính phủ phải nhượng bộ khiến một số các nhà đầu tư và doanh nghiệp nước ngoài muốn đến Pháp làm ăn hoài nghi. Tình trạng bất ổn không thuận lợi chút nào cho các dự án sắp tới". Trước mắt, lãnh đạo hiệp hội của giới chủ tại Pháp, Geoffroy Roux de Bézieux nói đến một khoản thất thu "10 tỷ euro". Thăm dò do tổ chức đại diện cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Pháp thực hiện trong tuần lễ thứ nhất của tháng 12 cho thấy : 62% những người được hỏi ghi nhận "phong trào Áo Vàng đè nặng" lên các hoạt động của doanh nghiệp trên toàn quốc và 30% trong số những người được hỏi lo ngại cho sự tồn tại của doanh nghiệp nếu phong trào phản kháng này kéo dài. Mười lăm ngày trước lễ Giáng Sinh, số lượng khách lui tới các cửa hàng lớn ở Paris, các trung tâm thương mại tại các thành phố lớn đã giảm mạnh. Một cửa hàng nổi tiếng trên đại lộ Haussmann là Printemps thông báo sau hai ngày thứ Bảy phải đóng cửa, doanh thu giảm 30%. Cuối năm cũng là mùa cao điểm của ngành du lịch, các chuỗi nhà hàng, khách sạn trong tâm trạng lo âu. Một nhà quản trị thuộc chuỗi khách sạn Marriott trên đại lộ Champs Elysées chia sẻ lo ngại với phóng viên của đài RFI David Baché : "Khối lượng đặt phòng ở khách sạn chúng tôi không bị chựng lại ngay lập tức sau đợt bạo động đầu tiên, nhưng mưa dầm thấm lâu : trong những ngày qua các hoạt động đã giảm hẳn và đã có khoảng từ 5 đến 6% khách hàng hủy đơn đặt phòng cho đến hết tháng 12 này. Nhưng nếu bạo động còn kéo dài, số phòng bị hủy còn tệ hơn thế nữa, nhất là đối với khách sạn của chúng tôi, cuối năm là thời kỳ cao điểm, là lúc có nhiều khách nước ngoài đến Paris". Cũng trong khu vực tam giác vàng của thủ đô Paris gần Khải Hoàn Môn, khách sạn 4 sao Cristal trên đường Washington sát với Champs Elysées cho biết nội trong tháng này, "12% đơn đặt phòng đã bị hủy vì khách không cảm thấy an toàn tại nơi mà họ đã trông thấy khói lửa và cảnh sát phải giải tán người biểu tình bằng hơi cay". 13 tỷ thiệt hại của ngành thực phẩm Nhưng cấp bách hơn hết là đối với ngành lương thực thực phẩm. Nhiều hãng xưởng, kho hàng bị phong tỏa, hàng bị tồn đọng. Nghiệp đoàn công nghiệp thực phẩm ANIA nói đến những thiệt hại "không thể đảo ngược". Thực phẩm bị hư, dây chuyền sản xuất và phân phối bị rối loạn. Hơn 200 công ty trong ngành đã yêu cầu chính phủ trợ giúp. Khoản thất thu lên tới 13 tỷ euro. Kèm theo vấn đề trong hệ thống phân phối là hoàn cảnh của những người lao động theo thời vụ. Nhiều hợp đồng tuyển dụng nhân viên phục vụ trong mùa Giáng Sinh và Tết Dương lịch đã bị hủy bỏ. Bộ Lao động Pháp cho biết 19.000 người bị vạ lây và giới chủ đã hủy 300.000 giờ lao động bán thời gian. Nói cách khác, số người này năm nay coi như "không có Tết". Nhưng ngoài những khoản thiệt hại lên tới hàng chục tỷ vừa nêu, còn phải kể đến những bước nhượng bộ của chính phủ, những biện pháp gọi là mang tính "chữa cháy". Những biện pháp xoa dịu công luận Sau gần bốn tuần lễ từ khi phong trào Áo Vàng bùng phát, chính phủ đã thay đổi hẳn lập trường. Hai tuần trước tổng thống Macron tuyên bố "kiên định" cải tổ. Nhưng áp lực của đường phố đã không ngừng gia tăng, khi những người Áo Vàng nói tới "hồi III, IV và có thể là hồi thứ V" của phong trào. Chính phủ trở về điểm khởi đầu là bất mãn thuế xăng dầu tăng cao, sưu cao thuế nặng, bào mỏng mãi lực của một bộ phận dân Pháp. Hành pháp tìm cách "dập tắt đám cháy" bằng nhiều ngả. Một là thông báo hoãn, rồi hủy bỏ hẳn thuế xăng dầu trên toàn quốc trong năm 2019. Kèm theo đó ngưng tăng giá điện và khí đốt cho tới cuối tháng 3/2019. Hai là bơm thêm mãi lực cho các hộ gia đình. Để làm được việc này, một mặt chính phủ kêu gọi các doanh nghiệp tiếp tay, bằng cách ứng trước cho nhân viên một khoản tiền thưởng đặc biệt vào dịp cuối năm. Số tiền này sẽ không bị chính phủ đánh thuế. Mặt khác tổng thống Macron thông báo tăng lương tối thiểu 100 euro một tháng kể từ năm tới. Song song với việc tăng mức lương tối thiểu cho người lao động, chính phủ sẽ giảm một phần các khoản đóng góp cho quỹ an sinh xã hội đè nặng lên túi tiền của các hộ gia đình có thu nhập thấp. Dưới góc độ này, chính quyền thỏa mãn phần nào đòi hỏi của những người Áo Vàng. Thêm 15 tỷ euro đè nặng lên ngân sách Nhà nước Các biện pháp đó có thuyết phục những thành phần bất mãn hay không ? Còn quá sớm để có được câu trả lời. Dù vậy ba yếu tố trước mắt cho thấy chính phủ Pháp đang đứng trước một cuộc khủng hoảng vô tiền khoáng hậu. Thứ nhất phe Áo Vàng là một phong trào tự phát, không có lãnh đạo, không có tổ chức, không thuộc một đảng phái chính trị nào. Như vậy rất khó để đàm phán với phe Áo Vàng, bởi mỗi người một ý, những đòi hỏi ban đầu ngày càng được mở rộng mãi ra. Yếu tố thứ nhì là các biện pháp cấp tốc được ban hành để xoa dịu công luận khá tốn kém mà chưa biết Nhà nước sẽ cáng đáng bằng cách nào và hiệu quả thì cũng chưa rõ sẽ ra sao. Chính phủ thông báo tăng 100 euro hàng tháng cho những người lãnh lương tối thiểu SMIC ở Pháp. Biện pháp này còn rất mù mờ. Nếu được áp dụng như vậy thì sẽ là gánh nặng đối với giới chủ, cho dù tổng thống Macron có hứa sẽ không để các doanh nghiệp phải "tốn thêm một xu". Paris liệu có phép lạ nào để thực hiện cam kết đó ? Khi biết rằng, ở Pháp có khoảng 2 triệu người lãnh lương tối thiểu. Tăng lương tối thiểu liệu có là giải pháp tạo thêm công việc làm cho 10% dân số Pháp trong tuổi lao động đang thất nghiệp hay không ? Về điểm này các chuyên gia liên tục tranh cãi từ hàng chục năm qua mà vẫn chưa thể giải đáp một cách thỏa đáng. Paris cũng thông báo giảm mức đóng góp cho quỹ an sinh xã hội CSG cho người về hưu có thu nhập thấp, nhưng để bảo đảm cân bằng cán cân chi - thu, hành pháp sẽ lấy gì để lấp vào chỗ trống đó ? Bài toán nan giải không kém sau khi chính phủ thông báo hủy kế hoạch tăng thuế xăng dầu cho cả năm tới. Thế nhưng, biện pháp này để lại một lỗ hổng ước tính trên dưới 4 tỷ euro trong ngân sách của nhà nước. Chưa kể là thuế xăng dầu được lập ra để tài trợ cho công trình chuyển đổi năng lượng, giới hạn khí thải cacbon làm hâm nóng trái đất. Xóa bỏ thuế xăng dầu, coi như chính phủ tạm gác lại tham vọng về năng lượng sạch. Sau cùng việc huy động các doanh nghiệp tiếp tay với chính phủ tăng lương và cấp tiền thưởng cuối năm nhằm xoa dịu công phẫn trong một phần dân Pháp chỉ là một ngõ thoát nhất thời. Liệu các doanh nghiệp Pháp đã thực sự phục hồi sau nhiều năm khủng hoảng hay chưa để tăng lương cho nhân viên thay vì đầu tư để phát triển doanh nghiệp ? Ngoài ba khó khăn vừa nêu, chính phủ Pháp còn bị các quy định của châu Âu trói tay : Bruxelles đòi các thành viên trong Liên Hiệp Châu Âu và nhất là trong khối euro phải tuân thủ các tiêu chuẩn về mức nợ công và thâm hụt ngân sách. Chuyện gì sẽ xảy ra nếu như Pháp phá rào ? Hay Paris phải đi vay tín dụng với lãi suất cao hơn ? Thêm vào đó các doanh nghiệp nước ngoài sẽ đánh giá thế nào về khả năng cải tổ của nước Pháp, khi biết rằng, có những đạo luật mới chỉ được thông qua vào tháng 10/2018 đã bị đe dọa khai tử ? Tất cả những vấn đề đó đều không được người Áo Vàng quan tâm.

Khuya ngày 01/12/2018 tại Buenos Aires, Mỹ và Trung Quốc tạm đạt thỏa thuận về thương mại trong thời hạn 90 ngày. Thế giới thở phào nhẹ nhõm vào lúc chiến tranh thương mại đã đè nặng lên tăng trưởng toàn cầu, kinh tế của Trung Quốc thấm mệt, nhiều doanh nghiệp Mỹ cũng đau đầu. Nhưng mọi người đều ý thức rằng hiệp định đình chiến đó rất mong manh, "hòa ước" còn xa vời. San bằng những bất đồng sâu rộng trong vỏn vẹn 90 ngày la nhiệm vụ "bất khả thi". Thỏa thuận được thông báo tại Achentina bên lề thượng đỉnh G20 gồm những gì ? "Án treo" 25 % thuế nhập khẩu Phía Washington tạm ngưng biện pháp đòi đánh thuế 25 % vào 200 tỷ đô la hàng của Trung Quốc nhập vào Mỹ. Nhưng vẫn giữ mức thuế nhập khẩu là 10 % mà Nhà Trắng áp đặt từ mùa hè tới nay hiện tại. Nhượng bộ này chỉ có hiệu lực 90 ngày. Ba tháng là thời hạn để tiếp tục đàm phán hòng đem lại những "thay đổi cơ bản" trong quan hệ mậu dịch song phương. Những "thay đổi cơ bản đó" bao hàm vế chuyển giao công nghệ, sở hữu trí tuệ và cơ bản là thâm hụt mậu dịch 375 tỷ đô la của Mỹ với bạn hàng Trung Quốc. Cũng Hoa Kỳ thông báo Bắc Kinh cam kết sẽ mua "một khối lượng đáng kể" - nhưng chưa biết đích xác là bao nhiêu - những sản phẩm của Mỹ từ nông nghiệp, công nghiệp đến năng lượng để khắc phục tình trạng bất cân đối thương mại giữa hai bên. Rời Buenos Aires, trên đường về lại Washington, tổng thống Trump trên Twitter thông báo Trung Quốc hứa "giảm và xóa bỏ" thuế đánh vào xe hơi Mỹ, biên độ thuế hiện tại là 40 %. Về điểm này trước mắt Bắc Kinh vẫn im lặng. Năm ngoái Trung Quốc là thị trường mua xe hơi số 1 thế giới với 51 ty đô la, mà 13,5 tỷ trong số đó là xe nhập từ bắc Mỹ (trong đó có không ít kiểu xe Đức BMW hay Mercedes sản xuất tại Mỹ) Bộ trưởng Tài Chính Steven Mnuchin cho biết tổng thống Trump và chủ tịch Tập đã thảo luận "trên 145 điểm khác nhau" và Bắc Kinh cam kết không phá giá đồng tiền đế kích thích xuất khẩu. Biện pháp phá giá đồng tiền để kích thích xuất khẩu gây thiệt hại cho người lao động Mỹ Còn về phía Trung Quốc, người duy nhất trong đoàn đàm phán phát biểu nhiều với báo chí là ngoại trưởng Vương Nghị. Ông đánh giá thỏa thuận vừa đạt được tại Achentina "có lợi cho cả đôi bên". Trả lời đài RFI cố vấn Trung Tâm Nghiên Cứu Về Triển Vọng Và Thông Tin Quốc Tế CEPII, Michel Aglietta ghi nhận việc Trung Quốc phải nhượng bộ là điều gần như hiển nhiên : "Trong khuôn khổ hiện tại, xuất khẩu của Trung Quốc sang thị trường Mỹ chiếm 20 % tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc. Tức là Mỹ mua vào 1/5 hàng Trung Quốc bán ra nước ngoài. Đây là một khối lượng rất lớn. Nếu như Mỹ đánh thuế 10 hay 25 % vào một khối lượng hàng hóa nhất định của Trung Quốc thì ảnh hưởng theo tôi, sẽ không nhiều. Nhưng nếu đánh thuế vào toàn bộ hàng của Trung Quốc bán sang thị trường Hoa Kỳ thì tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc ra toàn thế giới sẽ giảm khoảng 4,5 % và khi đó tăng trưởng của Trung Quốc bị đe dọa". Một tin vui trong ngắn hạn Một ngày sau thỏa thuận tạm ngưng "leo thang" trong các đòn ăn miếng trả miếng lẫn nhau giữa hai ông khổng lồ trên thế giới, chứng khoán từ Âu sang Á và đương nhiên là ở Hoa Kỳ đã tăng. Giá dầu thô cũng tăng lên đôi chút sau khi đã giảm sụt trong bốn tuần lễ liên tiếp trước viễn cảnh sản xuất, xuất khẩu và tiêu thu khởi sắc trở lại. Ngân hàng JP Morgan nhìn nhận Bắc Kinh và Washington đã có những "nhượng bộ đáng kể". Westpac Bangking của Úc xem đây là kịch bản "tối ưu trong ngắn hạn". Giám đốc cơ quan đầu tư của Nhật SBI, Tsutomu Soma đánh giá, trong cuộc đọ sức kéo dài từ đầu năm 2018, Mỹ "thắng đến 8 phần 10. Trung Quốc không có sự chọn lựa nào khác". Thỏa thuận về hình thức ? Nhà chính trị học tại Bắc Kinh, Hoa Bảo (Hua Po) nói với hãng tin Pháp AFP : thỏa thuận hai ông Tập Cận bình và Donald Trump đạt được về hình thức, cho phép đôi bên cứu vãn danh dự. Về thực chất Trung Quốc và Mỹ cùng đang cần kéo dài thời gian. Ít ra là trong ba tháng, Bắc Kinh giảm bớt được áp lực kinh tế, trong bối cảnh tăng trưởng đã chựng lại vì hiệu ứng trừng phạt của Washington. Vẫn theo chuyên gia này, đối với tổng thống Hoa Kỳ, ông Trump đã trở về nước với những thành tích cụ thể sau cuộc bầu cử giữa kỳ vừa qua, mà đảng Cộng Hòa đã đánh mất đa số ở Hạ Viện. Chính quyền Trump trút bớt gánh nặng qua việc Trung Quốc hứa hẹn mua nông phẩm Mỹ nhiều hơn. Có điều như ghi nhận của một cựu quan chức bộ Tài Chính Mỹ, Brad Setser, sau buổi làm việc và tiệc tối ở Achentina, vấn đề còn lại là Bắc Kinh và Washington phải tìm được một sân chơi chung để xây dựng một thỏa thuận thực sự giải quyết dứt điểm những bất đồng sâu rộng. Ba điểm then chốt gây bất đồng vẫn tồn tại Nhìn lại cuộc đọ sức thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, chính quyền Trump bất bình trên ba điểm : một là thâm hụt cán cân thương mại với Trung Quốc, hai là tố cáo Bắc Kinh "đánh cắp công nghệ" của Mỹ và thứ ba là không tôn trọng các quyền sở hữu trí tuệ. Về điểm thứ nhất, nhìn vào mức thâm hụt 375 tỷ đô la của Hoa Kỳ so với Trung Quốc tổng thống Donald Trump tố cáo Bắc Kinh trợ giá cho các doanh nghiệp, bán phá giá, cạnh tranh bất bình đẳng với các hãng của Mỹ. Đành rằng nhân cuộc họp đầu tiên với tổng thống Mỹ từ khi nổ ra chiến tranh thương mại mà đôi bên đã dùng những "vũ khí hạng nặng" tấn công lẫn nhau (đánh thuế lên 50 tỷ đô la hàng của lẫn nhau, rồi 100 tỷ và 200 tỷ ...), chủ tịch Tập Cận Bình có hứa nhập hàng của Mỹ nhiều hơn, để thu hẹp thâm hụt trong cán cân thương mại. Cam kết này là một tin vui đối với tổng thống Mỹ sau khi Bắc Kinh đòi đánh thuế 25 % vào lúa mì, ngũ cốc của Mỹ bán sang Trung Quốc. Nhưng lấp đầy khoảng trống 375 tỷ đô la trong cán cân thương mại song phương là điều không tưởng. Hơn nữa những lời hứa chung chung này không đủ sức làm Donald Trump hài lòng. Điểm nóng thứ hai trong quan hệ thương mại song phương là vế bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Mỹ tố Trung Quốc vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, cướp bằng sáng chế của các công ty Hoa Kỳ thông qua các hợp đồng liên doanh và qua ngả chuyển giao công nghệ. Washintong ước tính thiệt hại của các công ty Mỹ trong vụ này là 600 tỷ đô la. Trong báo cáo gần đây, đại diện thương mại Mỹ, Robert Lighthizer còn nêu đích danh Bắc Kinh hỗ trợ các chiến dịch tấn công tin học nhắm vào các doanh nghiệp Mỹ. Trên cả hai điểm vừa nêu, tuần qua, Tập Cận Bình cam kết một cách chung chung, sẽ "tạo môi trường thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp nước ngoài". Có điều, không chỉ một mình Mỹ và cả Liên Hiệp Châu Âu đều ghi nhận đến nay, lời nói của Bắc Kinh không đi đôi với việc làm. Khúc mắc thứ ba và cũng là cốt lõi sâu xa trong cuộc đọ sức Mỹ-Trung hiện tại là một cuộc chạy đua về công nghệ giữa hai ông khổng lồ kinh tế thế giới. Về điểm nhậy cảm này, cả Mỹ lẫn Trung Quốc đều khá kín tiếng sau cuộc họp Buenos Aires vừa qua. Hơn nữa, theo các nguồn tin thân cận, thương mại chỉ là một trong những lĩnh vực mà hai ông Trump và Tập đã đề cập đến vừa qua, bên cạnh một số những hồ sơ khác như là Biển Đông và Đài Loan. Nhìn từ Pháp, giáo sư kinh tế Mary Françoise Renard, đại học Clermond-Auvergne cho rằng cuộc đọ sức mậu dịch Mỹ-Trung hiện nay sẽ kéo dài, và Trung Quốc đã có những nước chuẩn bị từ trước bằng cách mở rộng ảnh hưởng khắp nơi, đặc biệt là châu Á : "Đúng là Trung Quốc từng di dời cơ sở sản xuất sang một số các quốc gia trong vùng châu Á, chủ yếu là để tận dụng nhân công rẻ, nhưng Bắc Kinh cũng có thể coi đây là một trong những giải pháp để lách trừng phạt của Hoa Kỳ. Chính vì thế mà Trung Quốc cần đến các đối tác châu Á và đặc biệt là trong vùng Đông Nam Á. Thêm vào đó những đối tác này cũng là những khách hàng thay thế được phần nào những thiệt hại bên phía thị trường Mỹ". Dù vậy theo Mary Françoise Renard, đại học Clermond-Auvergne, những đòn tấn công thương mại của chính quyền Trump vừa gây khó khăn cho Trung Quốc nhưng cũng vừa là cú hích để Bắc Kinh nhanh chóng chuyển đổi mô hình kinh tế, dựa trên tiêu thụ nội địa : "Ngoài yếu tố liên quan đến chiến tranh thương mại với Hoa Kỳ, Trung Quốc cần đến sức mua của thị trường nội địa để vực dậy đà tiêu thụ. Đây là điều mà Bắc Kinh đã làm trong những năm gần đây. Thị trường trong nước vừa là một giải pháp trong cuộc đọ sức thương mại với Washington hiện tại, vừa là một giải pháp cho tương lai lâu dài". Cố vấn của Trung Tâm Nghiên Cứu Về Triển Vọng Và Thông Tin Quốc Tế CEPII, Michel Aglietta xem sức mua và dân số của Trung Quốc là những lợi thế của Bắc Kinh "Thị trường Trung Quốc còn rất nhiều tiềm năng, vẫn còn 40 % dân số Trung Quốc sống ở nông thôn, điều đó có nghĩa là tỷ lệ độ thị hóa vẫn chưa bão hòa. Với 1,5 tỷ dân Trung Quốc rất có giá trong mắt các nhà đầu tư và doanh nghiệp quốc tế".